مكيال المكارم در فوائد دعا براى حضرت قائم  عليه السّلام،ج2- ص226 و قايل ديگرى خداى- عزّ و جلّ- را معصيت كند،

0. «سایت : پایگاه شخصی حسین صفرزاده -https://hosein128.ir/«         ​

صفرزاده-  https://safarzade.blog.ir 

نهج البلاغه فرزاد -@nahjolbalaghehfarzad 

-«بِسْمِ‏ اللَّهِ‏ الرَّحْمنِ‏ الرَّحِيمِ‏»

«اللهم صل على محمد! و آل محمد! وَ عَجِّلْ‏ فَرَجَهُمْ  

مكيال المكارم در فوائد دعا براى حضرت قائم  عليه السّلام،ج2- ص226

1. و قايل ديگرى خداى- عزّ و جلّ- را معصيت كند، كه بگويد: روح قائم عليه السّلام‏  در كالبد ديگرى سخن مى‏گويد .... و قائل يعصي اللّه عزّ و جلّ بقوله: إنّ روح القائم ينطق في هيكل غيره.
2. و امّا ديركرد نوح عليه السّلام‏  اين است كه: چون فرود آمدن عذاب از سوى آسمان را براى قومش درخواست كرد، خداوند- تبارك و تعالى- جبرئيل روح الامين را با هفت هسته خرما فرو فرستاد، پس جبرئيل گفت: اى پيغمبر خدا! خداوند- تبارك و تعالى- به تو مى‏فرمايد: اينان مخلوق و بندگان من هستند و من ايشان را با صاعقه‏اى از صاعقه‏هايم نابود نمى‏سازم، مگر بعد از آن‏كه دعوت آنان تأكيد شود و به حج‏ت ملزم گردند، و أمّا إبطاء نوح عليه السّلام‏: فإنّه لماّ استنزل العقوبة على قومه من السماء بعث اللّه تبارك و تعالى الروح الأمين‏ معه سبع نوايات، فقال: يا نبيّ اللّه، إنّ اللّه تبارك و تعالى يقول لك: إنّ هؤلاء خلائقي و عبادي لست ابيدهم بصاعقة من صواعقي إلّا بعد تأكيد الدعوة و إلزام الحج‏ة،
3. بنابراين باز هم تلاشت را در دعوت كردن قوم خود تكرار كن، كه من بر اين كار، تو را پاداش خواهم داد، پس اين هسته‏ها را در زمين غرس‏ بنماى كه در روييدن و رشد و به حاصل رسيدن آن‏ها، هنگامى كه ثمر دهند، براى تو گشايش و خلاص خواهد بود فعاود اجتهادك في الدعوة لقومك فإنّي مثيبك عليه، و أغرس هذا النوى، فإنّ لك في نباتها و بلوغها و إدراكها إذا أثمرت الفرج و الخلاص،
4. و به اين مطلب پيروان مؤمنت را مژده بده. هنگامى كه بعد از مدّتى طولانى درخت‏ها روييد و تنومند شد و ساق‏هاى آن‏ها قوّت يافت و شاخه‏هاى فراوان از آن‏ها برآمد و خرماها زرد و سرخ شد، نوح عليه السّلام‏  از خداوند- سبحانه و تعالى- درخواست كرد كه وعده‏اش را عملى سازد، پس خداوند- تبارك و تعالى- به او امر فرمود كه از هسته‏هاى آن درخت‏ها برگيرد و غرس نمايد و صبر و تلاش را از سر گيرد و دليل حج‏ت را بر آنان مؤكّد سازد، فبشّر بذلك من اتّبعك من المؤمنين. فلمّا نبتت الأشجار و تأزّرت و تسوّقت و أغصنت‏ وزها الثمر عليها بعد زمان طويل استنجز من اللّه العدة،
5. نوح عليه السّلام‏  اين فرمان را به گروه‏هايى كه به وى ايمان آورده بودند، خبر داد، پس سيصد تن از آنان از دين برگشتند و مرتدّ شدند و گفتند: اگر آنچه نوح ادعا‏‏ مى‏كند راست بود، در وعده پروردگارش تخلّفى پيش نمى‏آمد. فأمره اللّه تبارك و تعالى أن يغرس من نوى تلك الأشجار، و يعاود الصبر و الإجتهاد، و يؤكّد الحج‏ة على قومه، مكيال المكارم في فوائد دعا‏‏ء للقائم(عليه السلام)، ج‏2، ص: 206 فأخبر بذلك الطوائف الّتي آمنت به، فارتدّ منهم ثلاثمائة رجل، و قالوا: لو كان ما يدّعيه نوح حقّا لما وقع في وعد ربّه خلف.
6. سپس خداوند- تبارك و تعالى- هربار دستور مى‏داد كه هسته‏ها را دوباره بكارد، تا هفت نوبت. و هربار گروهى از مؤمنين از وى روى برمى‏تافتند، تا اين‏كه هفتاد و اندى با او ماندند، پس خداوند- تبارك و تعالى- در آن هنگام به او وحى فرستاد و فرمود: اى نوح! اكنون صبح روشن پرده از روى شام تاريك برگرفت، كه حقّ محض و خالص عيان گشت و ايمان از ناخالصى جدا شد، ثمّ إنّ اللّه تبارك و تعالى لم يزل يأمره عند كلّ مرّة بأن يغرسها مرّة بعد اخرى إلى أن غرسها سبع مرّات، فما زالت تلك الطوائف من المؤمنين ترتدّ منه طائفة بعد طائفة إلى أن عاد إلى نيّف و سبعين رجلا، فأوحى اللّه تبارك و تعالى عند ذلك إليه و قال: يا نوح الآن أسفر الصبح عن الليل لعينك حين صرّح الحقّ عن محضه و صفى [الأمر و] الإيمان من الكدر، بارتداد كلّ من كانت طينته خبيثة،
7. به اين‏كه هركس طينتش پليد بود، مرتدّ گرديد، اگر من كافران را هلاك مى‏كردم و كسانى كه به تو ايمان آورده بودند و به تدريج مرتدّ شدند را باقى مى‏گذاشتم، وعده پيشينم را درباره مؤمنانى كه خالصانه توحيد را پذيرفته و به رشته نبوت تو چنگ زده‏اند، به راستى انجام نداده بودم، فلو أنّي أهلكت الكفّار و أبقيت من قد ارتدّ من الطوائف الّتي كانت آمنت بك، لما كنت صدّقت وعدي السابق للمؤمنين، الّذين أخلصوا التوحيد من قومك، و اعتصموا بحبل نبوّتك
8. به اين‏كه آنان را در زمين جانشين سازم و دينشان را برايشان تسلّط دهم و ترسشان را به امنيت بدل كنم، تا عبادت برايم به سبب بيرون رفتن شك از دل‏هاى آنان خالص شود - بأن أستخلفهم في الأرض و أمكّن لهم دينهم، و ابدّل خوفهم بالأمن لكي تخلص العبادة لي بذهاب الشكّ من قلوبهم.
9. و چطور ممكن است جانشينى و تسلّط و جايگزين شدن امنيت به جاى ترس از ناحيه من انجام گردد، با اين‏كه مى‏دانستم كسانى كه مرتدّ شدند، يقينشان ضعيف و سرشتشان پليد و باطنشان بد است، كه اين‏ها آثار نفاق و پيدايش گمراهى است. و كيف يكون الإستخلاف و التمكين و بدل الخوف بالأمن منّي لهم مع ما كنت أعلم من ضعف يقين الّذين ارتدّوا و خبث طيتنهم، و سوء سرائرهم الّتي كانت نتائج النفاق،
10. و اگر آن‏ها حكومتى را كه هنگام استخلاف به مؤمنين داده شد، وقتى دشمنانشان را هلاك كردم، احساس مى‏نمودند و بوى آن به مشامشان مى‏رسيد، به آن سخت مى‏آويختند و نفاق باطنى آن‏ها شديدتر و رشته‏هاى گمراهى در ريأست‏خواهى و انحصار امر و نهى به خود با آنان جنگ مى‏كردند. و سنوح الضلالة، فلو أنّهم تنسّموا منّي‏  الملك الّذي أوتي المؤمنين وقت الإستخلاف إذا أهلكت أعداءهم لنشقوا روائح صفاته، و لا ستحكمت سرائر نفاقهم، و تأبّد خبال ضلالة قلوبهم، و لكاشفوا إخوانهم بالعداوة، و حاربوهم على طلب الرئاسة، و التفرّد بالأمر و النهي
11. و چگونه مى‏شود تسلّط و اقتدار دين و رواج امر مؤمنين فراهم آيد، با اين‏كه فتنه‏ها برانگيخته و جنگ‏ها برپا باشد؟! نه [چنين چيزى نمى‏شد] (و كشتى را با نظارت و وحى ما بساز).مكيال المكارم در فوائد دعا‏‏ براى حضرت قائم(عليه السلام)، ج‏2، ص: 225 و كيف يكون التمكين في الدين و انتشار الأمر في المؤمنين مع إثارة الفتن و إيقاع الحروب، كلّا وَ اصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنا وَ وَحْيِنا
12. امام صادق عليه السّلام‏  فرمود: و همين‏طور قائم عليه السّلام‏  كه دوران غيبتش امتداد مى‏يابد، تا اين‏كه حق به‏طور يك‏دست آشكار گردد و ايمان از ناصافى به درآيد و خالص شود، به اين‏كه هركس سرشتش پليد است، از شيعيانى كه بيم آن مى‏رود كه هرگاه احساس كنند در زمان حضرت قائم عليه السّلام‏  جانشينى و تسلّط و امنيت خواهد بود، نفاق مى‏ورزند، چنين افرادى مرتدّ شوند. قال الصادق عليه السّلام‏: و كذلك القائم عليه السّلام‏، فإنّه تمتدّ أيّام غيبته ليصرّح الحقّ عن محضه، و يصفو الإيمان من الكدر بارتداد كلّ من كانت طينته خبيثة من‏ الشيعة الّذين يخشى عليهم النفاق إذا أحسّوا بالإستخلاف، و التمكين، و الأمر المنتشر في عهد القائم عليه السّلام‏.
13. مفضّل عرضه داشت: يابن رسول اللّه! اين ناصبيان چنين پندارند كه اين آيه‏ درباره ابو بكر و عمر و عثمان و على عليه السّلام‏  نازل شده؟! قال المفضّل: فقلت: يا بن رسول اللّه، إنّ [هذه‏] النواصب تزعم أنّ هذه الآية نزلت في أبي بكر و عمر، و عثمان، و عليّ فقال عليه السّلام‏:
14. امام صادق عليه السّلام‏  فرمود: خداوند دل‏هاى ناصبيان را هدايت نكند، كى آن دينى كه خدا و رسول او پسنديده‏اند، تسلّط يافت، به اين‏كه در عهد يكى از آنان امنيّت در بين امّت شيوع داشته و ترس از دل‏هايشان و شكّ و ترديد از سينه‏هايشان رخت بربسته باشد؟! - لاهدى اللّه قلوب الناصبة، متى كان الدين الّذي ارتضاه اللّه و رسوله صلى اللّه عليه و اله ‏و سلم ‏متمكّنا بانتشار الأمن في الامّة، و ذهاب الخوف من قلوبها، و ارتفاع الشكّ من صدورها في عهد أحد من هؤلاء!
15. يا در دوران على عليه السّلام‏  نيز، با وجود مرتدّ شدن مسلمانان و فتنه‏هايى كه در آن دوران برمى‏خاست و جنگ‏هايى كه ميان آن‏ها با كافران شعله مى‏گرفت. سپس امام صادق عليه السّلام‏  اين آيه را تلاوت كرد:
16. حَتَّى إِذَا اسْتَيأس الرُّسُلُ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُوا جاءَهُمْ نَصْرُنا  ؛ تا آن هنگام كه رسولان مأيوس گشتند و گمان بردند كه تكذيب شده‏اند، يارى‏ ما آنان را فرارسيد. و في عهد عليّ عليه السّلام‏  مع ارتداد المسلمين، و الفتن الّتي كانت تثور في أيّامهم و الحروب الّتي كانت تنشب بين الكفّار و بينهم، ثمّ تلا الصادق عليه السّلام‏: حَتَّى إِذَا اسْتَيْأَسَ الرُّسُلُ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُوا جاءَهُمْ نَصْرُنا.
17. و امّا بنده صالح خضر عليه السّلام‏  را خداوند- تبارك و تعالى- عمر طولانى عنايت فرمود، نه از جهت نبوّتى كه برايش تقدير كرده باشد، يا كتابى كه بر او فرستد، يا شريعتى برايش قرار دهد، كه آيين پيغمبران پيشين را با آن نسخ نمايد، يا امامتى كه بندگانش را به پيروى از آن ملزم سازد و يا طاعتى برايش واجب فرمايد، و أمّا العبد الصالح الخضر عليه السّلام‏، فإنّ اللّه تبارك و تعالى ما طوّل عمره لنبوّة قدّرها له، و لا لكتاب ينزله عليه، و لا لشريعة ينسخ بها شريعة من كان قبله من الأنبياء عليهم السّلام  ، و لا لإمامة يلزم عباده الإقتداء بها، و لا لطاعة يفرضها له، بلى إنّ اللّه تعالى لمّا كان في سابق علمه أن يقدّر من عمر القائم في أيّام غيبته ما يقدّره‏ و علم ما يكون من إنكار عباده بمقدار ذلك العمر في الطول طوّل عمر العبد الصالح من غير سبب يوجب ذلك
18. بلكه خداى تعالى چون در علمش گذشته بود، كه عمر قائم عليه السّلام‏  در دوران غيبتش طولانى باشد، تا آن‏جا كه بندگان او باور نكنند و آن عمر طولانى را انكار نمايند، خداوند عمر بنده صالح (خضر) را بدون سبب طولانى ساخت، مگر به علّت استدلال به وسيله آن، بر عمر قائم عليه السّلام‏  و تا اين‏كه دليل و برهان معاندين را قطع نمايد، كه مردم را بر خداوند حج‏تى نباشد. و ما تمام اين حديث را آورديم، چون مشتمل بر فايده‏هاى بسيار و نكته‏هاى گرانبار بود، كه بايد در آن دقت شود. إلّا لعلّة الإستدلال به على عمر القائم، و ليقطع بذلك حج‏ة المعاندين لئلّا يكون للناس على اللّه الحج‏ة . إنتهى الحديث الشريف. و قد أوردناه بطوله لاشتماله على فوائد جمّة و امور مهمّة، فتدبّر فيه.
19. هفدهم: الأمر السابع عشر:درخواست معرفت‏‏‏ امام عصر عليه السّلام‏  از خداوند- عزّ و جلّ-
20. درخواست معرفت‏‏‏ آن حضرت از خداوند- عزّ و جلّ- از [وظايف مهمّ ما مى‏باشد]، زيرا كه علم با آموزش و درس خواندن بسيار نيست، بلكه علم نورى است كه خداوند در دل هركس كه‏ بخواهد هدايتش كند، قرار مى‏دهد و هركه را خداوند هدايت كند، هدايت يافته است. طلب معرفت‏‏‏ه من اللّه عزّ و جلّ‏ فإنّه ليس العلم بكثرة التعليم و التعلّم، بل هو نور يقذفه اللّه في قلب من‏ يريد أن يهديه‏ وَ مَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ.
21. . منظور آيه شريفه: وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ. سوره نور، آيه 55.مكيال المكارم در فوائد دعا‏‏ براى حضرت قائم(عليه السلام)، ج‏2، ص: 226-
22. 1302- و في الكافي: عن أبي بصير، عن أبي عبد اللّه عليه السّلام‏  في قول اللّه عزّ و جلّ: وَ مَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْراً كَثِيراً
23. و در كافى از ابو بصير، از حضرت ابو عبد اللّه امام صادق عليه السّلام‏  آمده: درباره فرموده خداى- عزّ و جلّ-: وَ مَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْراً كَثِيراً؛ و هركس كه حكمت به او داده شود، خير بسيار به او داده شده. فرمود: [يعنى‏] طاعت خداوند و معرفت‏‏‏ امام عليه السّلام‏. فقال: طاعة اللّه و معرفة الإمام.1303- و فيه: عن أبي بصير، قال: قال لي أبو جعفر عليه السّلام‏: هل عرفت إمامك؟
24. و در همان كتاب از ابو بصير آمده، كه گفت: حضرت ابو جعفر باقر عليه السّلام‏  به من فرمود: آيا امام خود را شناخته‏اى؟ گويد: عرضه داشتم: آرى. به خدا سوگند! پيش از آن‏كه از كوفه بيرون بيايم.فرمود: همين تو را كفايت مى‏كند. قال: قلت: إي و اللّه، قبل أن أخرج من الكوفة، فقال عليه السّلام‏: حسبك إذا.
25. و در همان منبع، در خبر صحيحى از حضرت ابو جعفر امام باقر عليه السّلام‏  آمده كه فرمود: بلندى و ركن و كليد امر و درب اشيا و خشنودى خداى- تبارك و تعالى- بعد از معرفت‏‏‏ او اطاعت امام است. 1304- و فيه: في الصحيح عن أبي جعفر عليه السّلام‏  قال:ذروة الأمر و سنامه و مفتاحه و باب الأشياء و رضا الرحمن تبارك و تعالى: الطاعة للإمام بعد معرفت‏‏‏ه.
26. و از ابو خالد كابلى روايت آمده كه گفت: از حضرت ابو جعفر امام باقر عليه السّلام‏  درباره فرموده خداى- عزّ و جلّ-: فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنا ؛ پس به خداوند و رسول او و نورى كه نازل كرديم، ايمان آوريد. سؤال كردم. 1305- و فيه: عن أبي خالد الكابليّ، قال: سألت
27. فرمود: اى ابو خالد! [اين‏] نور به خدا سوگند! امامان از آل محمد عليهم السّلام تا روز قيامت مى‏باشند و آنان هستند به خدا سوگند! نور خداوند، كه آن را نازل كرده و آنان هستند به خدا! نور خداوند در آسمان‏ها و در زمين. أبا جعفر عليه السّلام‏  عن قول اللّه عزّ و جلّ: فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنا فقال: يا أبا خالد، النور و اللّه الأئمّة من آل محمّد صلى اللّه عليه و اله ‏و سلم ‏إلى يوم القيامة، و هم و اللّه نور اللّه الّذي أنزل، و هم و اللّه نور اللّه في السماوات و في الأرض
28. قسم به خدا، اى ابو خالد! همانا نور امام در دل‏هاى مؤمنين از خورشيد تابان در روز روشن‏تر است و آنان به خدا سوگند! دل‏هاى مؤمنين را نورانى مى‏سازند و خداى- عزّ و جلّ- نورشان را از هركس بخواهد مى‏پوشاند، پس دل‏هاى چنين كسانى تاريك مى‏گردد، و اللّه يا أبا خالد لنور الإمام في قلوب المؤمنين أنور من الشمس المضيئة بالنهار، و هم و اللّه ينوّرون قلوب المؤمنين، و يحج‏ب اللّه عزّ و جلّ نورهم عمّن يشاء، فتظلم قلوبهم،
29. به خدا قسم، اى ابو خالد! هيچ بنده‏اى ما را دوست ندارد و از ما پيروى نكند، تا اين‏كه خداوند دلش را پاك گرداند و خداوند دل بنده‏اى را پاك نسازد، تا اين‏كه به ما تسليم شود و با ما سازگار باشد، پس هرگاه با ما سازگار باشد، خداوند او را از سختى حساب به سلامت خواهد داشت و از هراس بزرگ روز قيامت ايمنش خواهد ساخت. مكيال المكارم در فوائد دعا‏‏ براى حضرت قائم(عليه السلام)، ج‏2، ص: 227- و اللّه يا أبا خالد، لا يحبّنا عبد و يتولّانا حتّى يطهّر اللّه قلبه، و لا يطهّر اللّه قلب عبد حتّى يسلّم لنا، و يكون سلما لنا، فإذا كان سلما لنا سلّمه اللّه من شديد الحساب، و آمنه من فزع يوم القيامة الأكبر.
30. بيان و توضيح: پيش‏تر دانستى كه مهم‏ترين و واجب‏ترين امور بعد از شناخت خدا و رسول او، شناختن ولىّ امر و صاحب الزمان عليه السّلام‏  است، زيرا كه اين امر، يكى از اركان ايمان مى‏باشد. و هركس در حالى بميرد كه امام زمانش را نشناخته باشد، به مرگ جاهليت مرده است - تبيين و توضيح: قد عرفت فيما سبق أنّ أهمّ الامور و أوجبها بعد معرفة اللّه‏ و رسوله، معرفة وليّ الأمر، و صاحب الزمان، لأنّه ركن من أركان الإيمان، و من مات و لا يعرف إمام زمانه مات ميتة جاهليّة،
31. و معرفت‏‏‏ او، كليد تمام ابواب خير و سعادت و رحمت مى‏باشد و خداوند بندگان خود را امر فرموده، كه معرفت‏‏‏ او را تحصيل نمايند و دعا‏‏ از جمله درهايى است كه خداى تعالى فرمان داده كه از آن‏ها وارد شوند، و معرفت‏‏‏ه مفتاح جميع أبواب الخير و السعادة و الرحمة، و قد أمر اللّه عباده بتحصيل معرفت‏‏‏ه، و الدعا‏‏ء من الأبواب الّتي أمر اللّه تعالى أن يؤتى منها،
32. او فرموده است: ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ‏ ؛ مرا بخوانيد كه شما را اجابت كنم. وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ‏ ؛ و از فضل خداوند درخواست كنيد. فقال: ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ‏، وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ‏،
33. و نيز فرموده: إِنَّكَ لا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَ لكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ ؛ البته تو [اى رسول ما!] چنين نيست كه هركس را بخواهى، هدايت توانى كرد، بلكه خداوند هركه را بخواهد، هدايت مى‏كند. و قال تعالى أيضا: إِنَّكَ لا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَ لكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ.
34. و در كافى به سند خود از محمد بن حكيم آورده كه گفت: به حضرت ابى عبد اللّه امام صادق عليه السّلام‏  عرضه داشتم: معرفت‏‏‏ ساخته كيست؟ فرمود: از ساخته‏هاى خداوند است، بندگان را در آن ساخت بهره‏اى نيست.- 1306- و في الكافي: بإسناده عن محمّد بن حكيم، قال: قلت لأبي عبد اللّه عليه السّلام‏: المعرفة من صنع من هي؟ قال: من صنع اللّه، ليس للعباد فيها صنع.
35. و آيات و رواياتى كه بر اين مطلب دلالت مى‏كند بسيار است، پس بر بندگان لازم است كه از درگاه خداوند شناخت و معرفت‏‏‏ امام زمانشان را به آنان روزى نمايد و كامل گرداند. و نيز مؤيّد و دليل بر آنچه ياد كرديم، وارد شدن دعا‏‏ براى اين مطلب به‏طور خاصّ مى‏باشد، و الآيات و الروايات الدالّة على هذا المطلب كثيرة، فاللازم على العبد أن يسأل اللّه تعالى أن يرزقه و يكمل له معرفة إمام زمانه، و يؤيّد ما ذكرنا، و يدلّ عليه أيضا ورود الدعا‏‏ء لذلك بالخصوص،
36. چنان‏كه در امر آينده ان شاء اللّه تعالى خواهد آمد. و اين منافات ندارد با آن‏كه بنده مختار و مأمور به كسب و تحصيل و مطالعه وسايل معرفت‏‏‏ باشد، زيرا كه اين نظير روزى است كه بندگان امر شده‏اند، آن را طلب نمايند و نيز براى آن دعا‏‏ كنند، كما سيأتي في الأمر الآتي إن شاء اللّه. و هذا لا ينافي كون العبد مختارا و مأمورا بالطلب و النظر في وسائل المعرفة، لأنّه نظير الرزق الّذي أمر العباد بطلبه، و الدعا‏‏ء له أيضا،
37. ولى خداوند- جلّ شأنه- خود روزى‏دهنده است، چون سعى و كوشش وظيفه بنده است و به ثمر رساندن، بر عهده خالق متعال مى‏باشد، خداوند- تبارك و تعالى- فرموده: وَ الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا ؛ و آنان كه در راه ما تلاش كنند، البته آنان را به راه‏هاى خويش هدايت مى‏نماييم. و اللّه هو الرازق جلّ شأنه، فإنّ المجاهدة و السعي وظيفة العبد، و الإيصال وظيفة الخالق المتعال، قال تبارك و تعالى: وَ الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا الآية،
38. همچنان‏كه كشت و آبيارى‏ و مانند اين‏ها وظيفه بندگان است، چون تحت قدرت و در اختيار آن‏ها مى‏باشد، و رويانيدن و پرورانيدن و از آفت‏ها دور نگهداشتن، تا آن‏كه به نتيجه برسد و مقصود حاصل گردد، كما أنّ الزرع و السقي و نحوهما وظيفة العباد لكونها تحت قدرتهم، و الإنبات، و الإنماء، و الحفظ عن الآفات، إلى حصول النتيجة و بلوغ المراد، وظيفة اللّه لخروجها عن قدرة العباد، لكن عليهم الدعا‏‏ء و المسألة لحصول النتيجة المقصودة.
39. بر خداوند است، چون از قدرت بندگان بيرون است، ولى بر عهده آن‏ها است كه دعا‏‏ كنند و درخواست نمايند كه نتيجه مقصود به دست آيد. و همين‏طور شناخت و معرفت‏‏‏ امام عليه السّلام‏  وسايل و اسبابى دارد، كه خداى تعالى آن‏ها را براى‏ بندگانش فراهم ساخته و در توان آنان هست، مانند: دقّت كردن و بررسى معجزات و اخلاق آن حضرت عليه السّلام‏  و مطالعه اخبار امامان پيشين در مورد او، و كذلك معرفة الإمام لها وسائل و أسباب، رتّبها اللّه تعالى لعباده، و هي مقدورة لهم، مثل النظر في معجزاته، و أخلاقه، و إخبار الأئمّة السابقين به
40. ويژگى‏هاى او و طولانى شدن غيبتش و آنچه در فرمان غيبت او بر مؤمنين مى‏رسد و شؤونى كه خداى تعالى به آن جناب اختصاص داده و دلايلى كه بر او دلالت دارند مكيال المكارم در فوائد دعا‏‏ براى حضرت قائم(عليه السلام)، ج‏2، ص: 228- و بخصائصه، و بطول غيبته، و ما يرد على المؤمنين في زمان غيبته، و بالشؤون الّتي خصّه اللّه تعالى بها، و الدلائل الّتي دلّ عليها،

و امور ديگر، كه بر بندگان خدا لازم است با وسايل ياد شده و مانند اين‏ها در تحصيل معرفت‏‏‏ آن حضرت سعى كنند و همّت گمارند، ولى چون معرفت‏‏‏ از ساخته‏هاى خداى- عزّ و جلّ- است، به حكم عقل و نقل بر آنان واجب و مؤكّد است كه دعا‏‏ كنند و معرفت‏‏‏ش را از درگاه خداوند تعالى مسألت نمايند، (كه آنچه خداوند از [درهاى‏] رحمت بر مردم بگشايد هيچ كس نتواند آن را بربندد و هرآنچه او ببندد، كسى را ياراى گشودنش نيست) و غير ذلك، فعليهم السعي في تحصيل معرفت‏‏‏ه بالأسباب المذكورة و نحوها، و لكن لمّا كانت المعرفة من صنع اللّه عزّ و جلّ، وجب عليهم و تأكّد لهم بحكم العقل و النقل الدعا‏‏ء، و طلب معرفت‏‏‏ه من اللّه تعالى، فإنّ: ما يَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ فَلا مُمْسِكَ لَها وَ ما يُمْسِكْ فَلا مُرْسِلَ لَهُ‏.«اللهم صل على محمد! و آل محمد! وَ عَجِّلْ‏ فَرَجَهُمْ