نهج البلاغه – متقین -22 درمان طلبيدن از قرآن ‏- پرهيزگاران درمان دردهاى خود را از قرآن  مى‏گيرند.

بسم الله الرحمن الرحیم

اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم

0. 22 نهج البلاغه – متقین - درمان طلبيدن از قرآن ‏- و يستثيرون به دواء دائهم.ترجمه‏ و پرهيزگاران درمان دردهاى خود را از قرآن  مى‏گيرند.***

1. و چه بسا اين بيمارى به حدّى مى‏رسد كه (جنون جنسى) نامند و امروزه دانشمندان انواع اين بيمارى را در كتابهاى خود توضيح داده‏اند، كه علاقمندان مى‏توانند به آنجا رجوع نمايند.طبيعت آدمهاى شهوت‏پرست طورى است كه با كوچكترين سخن تحريك‏آميز تحريك مى‏شود، و چون روح آنها در مقابل اين سخنان واكسينه نشده، سريعاً متأثر مى‏گردد، و حتى سخنى رقيق از زنى را چرا غ سبزى براى آمال شهوى و تسليم شدن در برابر تمايلات نفسانى خود، مى‏دانند بايد از حالات آنها عبرت گرفت، و روح را ايمن كرد،
2. بنابر آنچه گذشت روشن شد، كه هم مرض جسمانى و هم مرض روحانى در قرآن  ذكر شده، و حال به سراغ موارد استعمال شفا مى‏رويم: در قرآن  چهار مرتبه كلمه «شفاء» استعمال شده است، يك بار به معنى «شفاء جسمى» و سه بارشفاء روحى.الف-شفاء جسمانى: (يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ فِيهِشفاء لِلنَّاسِ): «خارج مى‏شود از شكم زنبور عسل، عسلى كه داراى رنگهاى مختلف است، و در آنشفاء مردم است».
3. سوره النحل، آيه 69 (دو آيه و سورة النحل در مورد زنبورعسل است و- تمامى دو آيه چنين است: (وَ أَوْحى‏ رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبالِ بُيُوتاً وَ مِنَ الشَّجَرِ وَ مِمَّا يَعْرِشُونَ ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ فِيهِشفاء لِلنَّاسِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتفكّر ونَ): «پروردگار تو به زنبور عسل وحى (الهام غريزى) فرستاد كه از كوهها و درختان و داربستهائى كه مردم مى‏سازند خانه‏هائى برگزين سپس از تمام ثمرات تناول كن و راههائى را كه پروردگارت براى تو تعيين كرده به راحتى بپيما، از درون شكم آنها نوشيدنى خاصّى خارج مى‏شود، به رنگهاى مختلف كه در آن شفاى مردم است در اين امر نشانه روشنى است براى جمعيتى كه اهل فكرند».
4. در اينجا مناسب ديدم نكاتى بسيار جالب درباره عسل و زنبور عسل متذكّر شوم: 1- عسل از چه ساخته مى‏شود- زنبور عسل معمولا از ماده قندى مخصوصى كه بُن و بيخ گلها است استفاه مى‏كند، ولى زنبورشناسان مى‏گويند: احياناً از تخمدان گلها و دمبرگها و ميوه‏ها نيز استفاده مى‏كنند و لذا قرآن  مى‏فرمايد: (مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ) يعنى از همه ميوه‏ها.
5. جمله عجيبى كه از موريس مترلينگ دانشمند زيست‏شناس نقل شده، اهميت اين تعبير قرآن  را آشكار مى‏كند او مى‏گويد: «همين امروز اگر زنبور عسل (اعم از وحشى و اهلى) از بين برود يكصد هزار نوع از گياهان و گلها و ميوه‏هاى ما از بين خواهد رفت، و از كجا كه اصولا تمدّن ما از بين نرود» (اولين دانشگاه، جلد 5، صفحه 55) مراد او اين است كه زنبورهاى عسل در جابه‏جا كردن گرده‏هاى نر و بارور كردن گياهان ماده و به دنبال آن پرورش ميوه‏ها بسيار سهم عظيمى دارند، كه بعضى از دانشمندان اين عمل آنها را از عسل سازى آنها مهمتر مى‏دانند.
6. 2- راههاى مطمئن و رام: قرآن  مى‏فرمايد خداوند به زنبور عسل وحى و الهام كرد كه (فاسلكى سبل ربّك): «در جاده‏هاى پروردگارت كه رام و تسليم تو است گام بردار» زنبورشناسان با مطالعاتى دريافته‏اند كه صبحگاهان زنبورهائى كه مأمور شناسائى گلها هستند، از كندو خارج شده و مناطق پرگل را كشف كرده، و به كندو باز مى‏گردند و حتى سمت و جهت و فاصله محل را دقيقاً به ديگران اطلاع مى‏دهند، زنبورها براى گمراه نشدن، مناطق را با پراكنده بوهاى مختلف نشانه‏گذارى مى‏كنند، به طورى كه امكان سرگردانى نيست و احتمالا آيه اشاره به اين مطلب دارد.
7. 3- عسل در كجا ساخته مى‏شود: شايد هنوز بسيارى فكر كنند زنبور عسل، شيره گلها را مكيده و در دهان خود جمع و در كندو ذخيره مى‏كند در حالى كه چنين نيست، بلكه شيره گل را به بعضى از حفره‏هاى درون خود كه زنبورشناسان چينه‏دان گويند مى‏فرستند، و در آنجا كه حكم يك كارخانه كوچك مواد شيميائى را دارد، تغيير و تحوّلهاى مختلفى پيدا كرده و شهد گلها به عسل تبديل گرديده و مجدداً زنبور آن عسل را از بدن خود خارج مى‏كند، عجيب اين كه سوره نحل از سوره‏هاى مكّى است و در منطقه مكّه نه گل و گياهى وجود دارد، و نه زنبورهاى عسل ولى قرآن  با اين ظرافت از آنها سخن مى‏گويد: (يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ).
8. 4- رنگهاى مختلف عسل- رنگ عسل برحسب آنكه زنبور بر چه گل و ثمره‏اى نشسته، متفاوت است، به همين جهت در پاره‏اى از موارد قهوه‏اى تيره، گاهى نقره‏اى سفيد، گاه بى‏رنگ، گاه زردرنگ، گاه شفاف زمانى تيره، گاه زرد طلائى، گاه خرمائى و حتى گاهى مايل به سياهى است، اين تنوع رنگها علاوه بر گويائى تنوع سرچشمه عسلها، گوياى تنوع ذوقها و سليقه‏هاى مردم است، زيرا امروزه ثابت شده كه رنگ غذا در تحريك اشتهاى انسان بسيار مؤثر است، قديمى‏ها نيز گويت اين مسئله روانى را درك كرده بودند كه به غذاهاى خود زعفران، زردچوبه و مواد رنگى ديگر مى‏زدند، تا از طريق بصرى نيز ميهمانها را بر سر اشتها درآورند. در كتب غذاشناسى هم بر اين مطلب تأكيد شده است.
9. 5- عسل ماده‏اى شفابخش: مى‏دانيم بسيارى از داروهاى اساسى در گياهان نهفته است، كه بسيارى از آنها هنوز براى ناشناخته است، دانشمندان مى‏گويند: زنبور عسل چنان دقّتى در مكيدن شيره گياهان دارد كه مواد داروئى در آنها را نيز جذب كرده، و بطور زنده در عسل حفظ مى‏كند، دانشمندان براى عسل خواص بسيار زيادى گفته‏اند كه: هم جنبه درمانى و هم پيشگيرى و هم نيروبخشى دارد و براى نمونه به آنها اشاره‏اى مى‏كنيم: 1) عسل زود جذب خون شده و به همين جهت نيروبخش و در خونسازى مؤثر است. 2) عسل از ايجاد عفونت در معده و روده جلوگيرى مى‏كند. 3) عسل برطرف كننده پبوست است. 4) عسل براى افرادى كه دير به خواب مى‏روند مؤثر است (مشروط بر اينكه نوشيده شود زيرا زيادى آن خواب را كم مى‏كند). 5) عسل براى رفع خستگى و فشردگى عضلات مؤثر است. 6- عسل اگر به زنان باردار داده شود، شبكه عصبى فرزند آنها قوى خواهد شد. 7) عسل ميزان كلسيم خون را بالا مى‏برد. 8) عسل براى كسانى كه دستگاه گوارش آنها ضعيف است مؤثر است خصوصاً كه به نفخ شكم مبتلا باشند. 9) عسل به علت سرعت جذب آن، انرژى‏زا و ترميم قوا مى‏كند. 10) عسل در تقويت قلب مؤثر است. 11) عسل براى درمان بيماريهاى ريوى كمك كننده خوبى است. 12) عسل به خاطر خاصيت ميكرب‏كشى‏اش براى مبتلايان به اسهال مفيد است. 13) عسل در درمان زخم معده و اثنى عشر عامل مؤثرى شمرده شده است. 14) عسل به عنوان معالج رماتيسم، نقصان قوه نمو عضلات و ناراحتى‏هاى عصبى شناخته شده است. 15) عسل در رفع سرفه و صاف شدن صدا مؤثر است.
10. اين نمونه‏اى از خواص درمانى عسل بود، علاوه بر اين از عسل براى ساختن داروهاى لطافت پوست و زيبائى صورت، طول عمر، ورم دهان و زبان، ورم چشم، خستگى و ترك‏خوردگى پوست و مانند آن استفاده مى‏كنند.
11. مواد و ويتامينهاى وجود در عسل بسيار است، از مواد معدنى مى‏توان: آهن، فسفر، پتاسيم، يد، منيزيم، سرب، مس، سولفور، نيكل، روى و سديم را براى نمونه نام برد، از مواد آلى نيز مى‏توان: صمغ، پولن، اسيدلاكتيك، اسيدفورميك، اسيد سيتريك، اسيد تاتاريك و روغنهاى معطّر و از ويتامينها مى‏توان ويتامينهاى ششگانه (آ- ب- ث- د- كا- ا) را نام برد، بعضى نيز قائل بوجود ويتامين (پ ب) در عسل هستند و بايد با صراحت گفت عسل در خدمت درمان بهداشت و زيبائى انسانها است.
12. در روايات اسلامى نيز بر روى خاصيت درمانى عسل تكيه شده است، در روايات متعددى از على (عليه السلام) و امام صادق (عليه السلام) و بعضى ديگر از معصومين نقل شده كه فرمودند: «ما اشْتَشْفى الناس بمثل عسل»: «مردم به چيزى مانند عسل استشفاء نمى‏كنند» و در تعبيرى ديگر فرمودند: «لم يستشفِ مريض  بمثل شربة عسل»: «هيچ بيمارى به مانند شربت عسل درمان نكرده است» در تعبيرى ديگر آمده: «العَسَلُشفاء»: «عسل درمان است» در احاديث، عسل براى درمان دل‏درد نيز توصيه شده است از پيامبر گرامى روايت شده كه فرمود: «مَنْ شرب العسل فى كلّ شهر مرةٌ يريد ما جاء به القرآن  عوفى من سبع و سبعين داء»: «كسى كه (لااقل) هر ماه يكبار عسل بنوشد و شفائى را كه قرآن  از آن ياد كرده بطلبد، خدا او را از 72 نوع بيمارى شفا مى‏بخشد». البته از آنجا كه هر حكم عامى، موارد استثنائى هم دارد، در موارد نادرى عسل مورد نهى قرار گرفته است.
13. 6- تلاش زنبور عسل براى انسانها است (للناس): از نكات جالب كه زنبورشناسان ذكر مى‏كنند اين است كه زنبور عسل براى رفع گرسنگى خود، نياز به دو يا سه گل دارد تا از آنها تغذيه كند در حالى كه در هر ساعت بطور متوسط روى دويست و پنجاه گل نشسته و كيلومترها راه مى‏پيمايد، و اين همه فعاليت در واقع در راه زندگى انسانها و براى انسانها انجام مى‏گيرد.
14. 7- عدم فاسد شدن عسل: عسل از غذاهائى است كه هرگز فاسد نمى‏شود و حتى ويتامينهاى آن هم به مرور زمان از دست نمى‏رود، دانشمندان علت اين را وجود پتاسيم در عسل مى‏دانند كه مانع رشد ميكروبها مى‏شود و به علاوه داراى مقدارى مواد ضدعفونى كننده مانند اسيد فورميك است و لذا مصريان قديم از اين خاصيت استفاده كرده و مردگان خود را موميائى مى‏كردند.
15. 8- نيش زنبور عسل خاصيت درمانى دارد: دانشمندان طبق برنامه‏اى كه دارند پى برده‏اند كه نيش زنبور عسل براى بيماريهائى مانند رماتيسم، مالاريا، درد اعصاب و بعضى ديگر از امراض مؤثر است البته نيش زدن زنبور به عنوان خودكشى محسوب مى‏شود، زيرا با نيش زدن مى‏ميرد. قابل توجه است كه گزش يك يا چند زنبور معمولا قابل تحمل است ولى گزش دويست تا سيصد عدد زنبور باعث فلج شدن دستگاه تنفسى و احتمالا مرگ است (بحثهاى فوق از تفسير نمونه در ذيل آيه، جلد 11 با استفاده از كتابهاى اولين دانشگاه و آخرين پيامبر و زنبور عسل نوشته مترلينگ و شگفتيهاى عالم حيوانات و بعضى كتب ديگر نوشته شد).
16. ب-شفاء روحانى و باطنى-

1- (قَدْ جاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَشفاء لِما فِي الصُّدُورِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ): «موعظه و شفائى براى سينه‏ها و قلبهاى شما و هدايت و رحمتى براى عالميان از طرف پروردگارتان براى شما آمد (و آن قرآن  بود)».

2- (وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقرآن  ما هُوَشفاء وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ): «نازل مى‏كنيم قرآن ى را كهشفاء و رحمت براى مؤمنين است».

3- (قُلْ هُوَ لِلَّذِينَ آمَنُوا هُدىً وَشفاء): «بگو اى پيامبر براى مؤمنين كه قرآن  هدايت و شفا است»^[1] تا به اينجا روشن شد كه قرآن شفاء دردهاى بى‏درمان معنوى و باطنى مؤمنين است و در مقابل افزاينده بيمارى كافرين و منافقان لجوجى است، كه ديگر در برابر سخنان حق خاضع نمى‏شوند و همچون خفّاشانى از نور حقيقت قرآن  گريزانند. ممكن است گفته شود، چرا  قرآن شفاء و دواى درد باطنى مؤمنين است و افزاينده درد كافرين و ظالمين؟! (وَ لا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَساراً)

17. در جواب گوئيم: قرآن  داروئى است كه: با روحهاى مستعدّ داراى ايمان تناسب دارد، و براى اين گونه بيماران مفيد است، و امراض چنين بيمارانى را برطرف مى‏كند ولى با روحهاى كفار و منافقين و مشركين لجوجى كه قلب آنها سياه شده تناسب ندارد، بلكه بيمارى آنها را تشديد مى‏كند، مثل اينكه بعضى بدنها با پنى‏سيلين سازگار نيست، و به همين جهت در موقع تزريق تست مى‏كنند، تا ببينند اثر سوء نداشته باشد، همين پنى‏سيلين در افرادى مفيد و نابود كننده ميكروب و شفابخش است. همين مطلب در امراض روحى هم هست، قرآن  داروئى است كه با ساختار روحى مؤمنين سازگار است، و لذا شفا حاصل مى‏شود ولى با ساختمان روحى‏منافقين و كافرين لجوج نه.
18. البته قرآن  مايه هدايت وشفاء هر بيمارى است، كه طالب شفا باشد، گرچه كافر باشد، ولى كافرى كه طالب و در جستجوى حقيقت باشد، قرآن  آن را هم هدايت كرده و درمانى براى دردهاى روحى او است، اما كافر و ظالم و منافقى قابل درمان نيست كه لجاجت كرده و طالب شفا نباشد، چطور طبيب بيمارى را درمان كند، كه خود طالب درمان نيست.
19. قرآن  همچون قطرات حياتبخش باران است كه در باغ لاله رويد و در شوره‏زار خس، گل را طراوتش افزايد و خس و خار را جانگدازى، به قول شاعر:
20. درخت وجود آنها گرچه با آب حيات قرآن  آبيارى شود چون سرشتى تلخ دارند، آب حيات و گوارا را هم در مسير بار دادنِ ميوه تلخ مصرف كنند، و لذا بايد چنين درختانى از بيخ و بن ريشه‏كن شوند، نه اينكه بريده شوند. قرآن  علاوه بر اينكه دواى درد مؤمنين است نسخه شفابخشى نيز براى كفار و منافقين و گم‏گشتگان وادى ضلالت است كه طالب حقيقتند و نمى‏يابند. در كلمات مولى در نهج‏البلاغه مى‏خوانيم:«فاستشفوه من ادوائكم و استعينوا به على لاوائكم فانّ فيهشفاء من اكبر الداء و هو الكفر و النفاق و الغىّ و الضلال»:
21. «از اين كتاب بزرگ آسمانى براى بيماريهاى خود شفا خواهيد، و براى مشكلاتتان كمك گيريد، زيرا در آن،شفاء بزرگترين بيماريهاست و آن كفر و نفاق و جهل و ضلالت است». مولى از چهار مرض‏بسيار بزرگ سخن مى‏گويد كه: زندگى دنیا و آخرت را تباه مى‏كند كفر موجب بى‏هدفى انسان در مسير زندگى مى‏شود، انسان بى هدف و بى‏ايمان، انسان تهى و بيوزنى است، كه مثل فضانوردان در فضاى زندگى با هر نسيمى‏ به طرفى مى‏روند، اما انسان معتقد به خدا سنگين است، كه بادهاى كوه بركن هم او را به حركت درنمى‏آورد، هر آن دست انسان را گرفته و در آفاق و انفس سير مى‏دهد، تا با آيات الهى آشنا كند و ايمان را در قلب انسانها رسوخ دهد. انسان جاهلى را هم كه دچار بيمارى (غَىّ) و جهالت شده نجات مى‏دهد، انسان گمشده در وادى (ضلال) و ضلالت را هم از حيرت رهانده و مسير را به او مى‏نماياند، نه اينكه فقط راهنماست كه راهبر است، يعنى تا رسيدن به مقصد دست را گرفته و مى‏برد، نه اينكه فقط بگويد راه از اين طرف است.
22. قرآن  هم انسان جاهلى را كه از روى اعتقاد فاسد به جهالت و گمراهى افتاده راهنما است، و هم گمراهى را كه از راه صواب منحرف شده، خواه از روى اعتقاد فاسد و خواه بدون اعتقاد فاسد، خواه ضلالت شخص زياد باشد، به حدّ كفر، و خواه ضلالت در اعتقادات و اصول، و خواه ضلالت در احكام و فروع.اگر سؤال شود چهار بيمارى كه مولى در اين كلامشان فرموده‏اند، چگونه در مورد متّقيان صادق است كه در خطبه متقين‏مى فرمايند از قرآن  شفا مى‏طلبند در حالى كه پرهيزكار و متقى، هستند نه كافر و نه منافق؟!

25. در جواب گذینه 22 گوئيم: مرضهائى مثل كفر و نفاق و غىّ و ضلال كه در سرحد كفر باشد، براى آنها نيست، و اين كلام مولى شفابخشى قرآن  را نسبت به كافرين بيان مى‏كند، (البته در صورتى كه خود در صدد شفا خواهى باشند) علاوه بر اينكه متقيان براى عدم انحراف و پيشگيرى از مبتلا شدن به اين امراض بايد آن نسخه را مورد عمل قرار دهند، يعنى گرچه مبتلا نشده‏اند، ولى براى جلوگيرى از ابتلاء نياز به قرآن  دارند، و اما حضرت در كلمات ديگرى شفابخشى قرآن  را براى مطلق امراض كه شامل غير امراض كفّار و منافقين است، بيان فرموده‏اند.
26. در جاى ديگر از نهج‏البلاغه مى‏خوانيم: «الا انّ فيه علم ما ياتى و الحديث عن الماضى و دواء دائكم و نظم ما بينكم»: «آگاه باشيد كه در آن (قرآن ) علم خبرهاى آينده و داستان حوادث اقوام گذشته و دواى دردهاى شما و نظم زندگى اجتماعى شما است».
27. در جاى ديگر مى‏فرمايد:«و عليكم بكتاب الله فانه الحبل المتين و النور المبين و الشفاء النافع و الرَّى الناقع و العصمة لِلْمُتُمَسّك و النجاة للمتعَلّق، لا يَعوَج فيُقام و لا يَزيغ فَيُستَعْتَب «ولا تُخْلقُه كثرة الردّ» و وُلوج السَّمع من قال به صدق و من عمل به سَبَقَ»: «شما را توصيه مى‏كنم به كتاب خداوند كه رشته محكم و روشنائى آشكار و شفاى نافع و سيرابى گوارا است، هر كس به آن روى آورد، در امان است، و هر كس به آن چنگ زند نجات يابد، كجى در آن نيست تا نياز به راست شدن داشته باشد، و خطا نمى‏كند كه عتاب و ملامت شود و كثرة تكرار و زياد شنيدن آن، آن را كهنه نمى‏كند، هر كس تكلم به قرآن  كرد صادق و هر كس عامل به آن شد گوى سبقت را از ديگران ربود).
28. و همچنين فرمود:«و تَعلموا القرآن  فَانَّه احسنُ الحديث و تفقَّهوا فيه فانّه ربيع القلوب و استشفوا بنوره فانه شفاء الصدور، و احسنوا تلاوته فانّه انْفَعُ‏ القَصَص»:«قرآن  را ياد بگيريد كه بهترين كلام است، و در آن تفقّه و دقت و تأمل كنيد، كه بهار قلبها است، (يعنى موجب شكوفائى قلوب است) و به نور آن طلب شفا كنيد كه شفاى سينه‏ها و دلها است، و خواندن آن را نيكو كنيد كه بهترين گفتنى و نافع‏ترين سخن است».
29. امام سجاد (عليه السلام) نيز در يكى از دعاهاى صحيفه سجاديه كه در مورد ختم قرآن  است، چنين مى‏فرمايد:«و جعلته نورا تهتدى من ظلم الظلالة و الجهالة باتباعه وشفاء لمن أنصت بفهم التصديق الى استماعه»:«و قرار دادى (اى خداوند متعال) قرآن  را به صورت نور كه هدايت جوئيم از ظلمتهاى گمراهى و جهل به وسيله پيروى كردن آن، و قرار دادى آن راشفاء و درمان براى كسى كه سكوت كرد براى شنيدنش، آن هم شنيدنى از روى تصديق و باور نمودن (نه از روى تكذيب و انكار)» و اين همان نكته‏اى است كه عرض كرديم، انسان بيمار وقتى بهبودى مى‏يابد كه خود طالب بهبودى باشد.
30. بهترين دليل براى شفابخشى قرآن  مقايسه وضع اسف‏بار جاهليت قبل از اسلام با بعد از اسلام است، ديديم كه: چگونه عرب جاهلى كه بوئى از انسانيّت نبرده بود، و جز خونريزى و خونخوارى چيزى به ياد نداشت، با آمدن قرآن  و به كار بستن آن و متابعت از طبيب زمان خود پيامبر عظيم الشان اسلام (صلى الله عليه وآله) به كجا رسيد، به جائى كه ابرقدرتهاى زمان خود را به زانو درآوردند، و امان را از حكومت بزرگ ايران و روم گرفتند، و الان هم مى‏بينيم مسلمانان امروز در اثر پشت كردن به قرآن  و دستورات آن وزير بار ولايت حاكمان جور رفتن چه بر سرشان آمده، تمام عزّتى را كه پيشينيان ما براى ما كسب كرده بودند با دست خود در اثر پشت كردن به قرآن  از دست داديم، و مى‏دهيم.
31. آرى قرآن  كه مايه وحدت در بين عرب جاهلى شد، كنار گذاشتن آن موجب تفرقه و تسلّط بيگانگان بر ما و منابع ما گرديد، با پشت كردن به قرآن  از قوّت به ضعف و از علم به جهل و از پيشرفت به واماندگى و از عزّت به ذلّت روى آورديم، و آن مجد و عظمت را به تدريج از دست داديم، و مى‏گوئيم چرا  به اين روز افتاده‏ايم؟! ما با دست خود پايگاه مطمئن ايمان را براى خود خراب كرديم و به آنچه باعث اتحاد و وحدت ما بود پشت پا زديم و گويا دشمنان ما از آن استقبال كردند، گويا قرآن  براى دشمنان ما نازل شده بود، كه نداى وحدت آن را شنيدند و در برابر ما همگى جبهه گرفتند، و در نتيجه ما را به خاك سياه نشاندند آنها كه با شعار هميشه زنده تاريخ كه هرگز كهنه نمى‏شود، يعنى: «تفرقه انداز و حكومت كن» ممالك اسلامى را دچار تشتّت كردند، آنها كردند آنچه كه كردند و ما هنوز خوابيم!
32. آرى برادرم تا وقتى قرآن را فقط در طاقچه‏هاى خانه‏ها و در كنار مقابر و مجالس ترحيم و در موقع خطبه عقد و انتقال از منزلى به منزل ديگر و در وقت مسافرت رفتن به كار گيريم، وضع به همين منوال است، و بايد از بيمارى فردى و اجتماعى بناليم، واقعاً شرم‏آور است كه با قرآن  چنين كرديم و با چه روئى در قياس به محضر رسول گرامى (صلى الله عليه وآله) و قرآن  عزيز و بالاتر از همه خداوند متعال رويم، آيا به ما نمى‏گويند هدف از نزول قرآن  همين بود كه كرديد؟!
33. قرآن  كتاب عدالت، مساوات، آزادى و حق و خير است، و در يك جمله كتاب شفاى تمام دردها است، درد روحى، اجتماعى، تربيتى، اخلاقى و غيره، همه امراضى‏كه امروز ما به آنها مبتلا هستيم.
34. در اينجا بسيار مناسب است روايت جالبى را از امام جواد (عليه السلام) ذكر كنم، تا روشن شود چطور در اثر عدم توجه به قرآن - خداوند قرآن  و علاقه به آن را از ملتى مى‏گيرد، و دشمنان را بر سر آنها مسلّط مى‏گرداند.
35. حضرت مى‏فرمايند:«وَ كُلُّ امَّة قَد رَفَعَ الله عنهم علم الكتابِ حين نَبَذوه و ولّاهم عَدُوّهم حين تَوَلّوه و كان نَبْذُهم الكتاب انْ اقاموا حروفَه و حَرّفوا حدودهَ فهم يَرونُه و لا يرعَونه و الجهّال يُعْجِبُهم حفظُهم للرواية و العلماء يحزنهم تركُهُم للرعاية»:«هر امّتى كه خداوند علم قرآن  را از آنها برداشت وقتى بود كه خود قرآن  را ترك كردند و هر امّتى كه خداوند بر آنها دشمنانشان را مسلّط كرد وقتى بود كه خود زير سلطه دشمن رفتن را قبول كردند، و ترك كردن و كنار گذاشتن آنها قرآن  را به اين صورت بود كه حروف و كلمات و الفاظ قرآن  را حفظ مى‏كردند، ولى حدود و احكام آن را تحريف مى‏كردند، روايت قرآن  مى‏كردند، ولى مراعات آن نمى‏كردند، نادانان حفظ قرآن  را براى روايت كردن آن ترجيح مى‏دادند و علماء از اينكه ترك رعايت قرآن  مى‏شود محزون  و غم گين مى‏شدند».
36. با توجه به اين روايت، حركت قهقرائى امّت اسلامى و به عقب برگشتن آنها كاملا روشن مى‏شود و چقدر دقيق منطبق بر اين زمان مى‏شود، كه مى‏بينيم در كشورهائى مثل حجاز و عراق و مصر حفظ الفاظ قرآن  بسيار مورد توجه است، به طورى كه بچه‏هاى كوچك مبادرت به حفظ قرآن  مى‏كنند، در حالى كه احكام آن مراعات نمى‏شود، و در كنار اين عدم رعايت، علماى راستين محزون ند، و خون دل مى‏خورند، با چشمى گريان و دلى پرخون نظاره‏گر اين اوضاع هستند، و كارى از دست آنها ساخته نيست، آنقدر كه به صورت زيبا و تجويد قرآن  توجه مى‏شود، به تفسير و بيان احكام توجه نمى‏شود، و اين نقشه‏اى بود كه بعد از به انحراف كشيدن خط امامت بعد از پيامبر (صلى الله عليه وآله) كشيده شد، و تا به حال ادامه دارد، اين سياست شومى بود كه بعد از پيامبر ريخته شد كه قرآن  خوانده شود ولى تفسير نشود. به اميد روزى كه به هوش آئيم و براى رفع همه دردها و خصوصاً درد و تفرقه و نفاق به سراغ قرآن  رويم، كه آن ريسمان محكمى است كه مأمور چنگ زدن به آنيم. (وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعاً وَ لا تَفَرَّقُوا)
37. مرحوم الهى اين نغمه سراى باغ عشق و عرفان در ذيل چند فراز گذشته (تالين لا جزاء القرآن  يرتلونه ترتيلا يحزنون به انفسهم و يستثيرون به دواء دائهم) چنين گويد.

***اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقين)، ج‏1، ص: 487

اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم