جلسه 2-22 مبادی رشد بصیرت در قرآن و نهج البلاغه .. رشد بصیرت فطرت دعا است. -استاد سالک 
مبادی رشد بصیرت در قرآن ونهج البلاغه -
جلسه رشد بصیرت نهج البلاغه – اولین خواستگاه بصیرت در فطرت دعا /12/ 13401
—1445 حوزه علمیه اصفهان مدرسه صدر بازار @nahjolbalaghehfarzad یا https://safarzade.blog.ir
بسم الله الرحمن الرحیم
اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم
موضوع جلسه برسی رشد بصیرت 12 عامل آوردند 1- تفکرو اندیشه یعنی اندیشیدن > عقل. 2- تعقل 3- التعلم 4- الاعتبار وعبرت گرفتن 5- تقوی 6- ذکر ویاد خدا 7- پاکی واخلاص : پاکی 8- زهد و پارسایی 9- قبول نصیحت پذیری 10 – الاستقبال الامور 11- المسموع وگرسنگی 12 – الدعا؛
عوامل رشد بصیرت استاد سالک الدعا دوازدهمین عوامل وبرسی رشد بصیرت
- جلسه 2-22 عوامل وبرسی رشد بصیرت از دیدگاه قرآن ونهج البلاغه مورد 12 الدعا عامل رشد بصیرت است؛
- دعا عوامل رشد در بدن - درکلام حضرت امیر المومنبن علی علیه السلام – دعاعوامل رشد دربدن ؛ در فلب سالم ؛ در لقمه حلال ؛ درنیت پاک است و درنیت سوء ؛ درلقمه حرام ؛ درقلب مریض؛
- حضرت می فرمایند: دعا باید شرا یط استجابت دعا را داشته باشد، نخستین آنها توبه از گناه و پاکسازى درون و برون از آلودگى به معاصى است. و تلاش، جهت بر طرف ساختن موانع استجابت وامىدارد که سادهترین آنها پاک و حلال بودن مأکول و ملبوس و پرهیز از اموال حرام و سعى و کوشش براى اداى حقوق دیگران و ترک گناهانى همچون غیبت و تهمت و شراب و قطع رحم است که از موانع مهمّ اجابت دعا حضرت یکی شمرده اند که فراتر و فزونتر از چیزى است که در صورت اجابت «دعا» عاید انسان مىگردد. که اگر این چنین باشد هیچ دعایی بالا نمی رود
- بعد حضرت روش هایی را مطرح می کند که این کارهارا انجام بدهید. تا دعایتان اجابت گردد؛ وشرائط اجابت دعا ؛ از گنجینههاى رحمت او چیزهایى را درخواست کن که جز او کسى نمىتواند عطا کند، مانند عمر بیشتر، تندرستى بدن، و گشایش در روزى. سپس خداوند کلیدهاى گنجینههاى خود را در دست تو قرار داده که به تو اجازه دعا کردن داد، پس هر گاه اراده کردى مىتوانى با دعا، درهاى نعمت خدا را بگشایى، تا باران رحمت الهى بر تو ببارد. هرگز از تأخیر اجابت دعا نا امید مباش، زیرا بخشش الهى باندازه نیّت است، گاه، در اجابت دعا تأخیر مىشود تا پاداش درخواست کننده بیشتر و جزاى آرزومند کاملتر شود، گاهى درخواست مىکنى امّا پاسخ داده نمىشود، زیرا بهتر از آنچه خواستى به زودى یا در وقت مشخّص، به تو خواهد بخشید،
- بعد از مدح : خطاب خیلی تند . یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْیِیکُمْ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ وَ أَنَّهُ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ «انفال24» یا من یحول بین المرء و قلبه، یا من هو بالمنظر الأعلى، یا من لیس کمثله شیء. 18- همانا
- دعا بعد از مدح (خداوند) باشد، پس هنگامى که خدا را خواندى او را به بزرگى یاد کن. پرسیده شد: چگونه او را تمجید کنیم فرمود: بگو: اى کسى که به من از رگ گردن نزدیکترى، اى کسى که بین مرد و قلبش قرار مىگیرى، اى کسى که در افق بالایى و اى کسى که مانند او چیزى نیست.
- فلسفه دعا . آیات قابل تعمل در باب بصیرت ودعا : تَبْصِرَةً وَ ذکر ى لِکُلِّ عَبْدٍ مُنیبٍ (ق:8) ..وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ وَ نَعْلَمُ ما تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَریدِ (ق:16)..نَحْنُ أَعْلَمُ بِما یَقُولُونَ وَ ما أَنْتَ عَلَیْهِمْ بِجَبَّارٍ فَذکر بِالْقُرْآنِ مَنْ یَخافُ وَعیدِ (ق:45)..وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْکُمْ وَ لکِنْ لا تُبْصِرُون (الواقعة : 85)..نَحْنُ أَعْلَمُ بِما یَقُولُونَ إِذْ یَقُولُ أَمْثَلُهُمْ طَریقَةً إِنْ لَبِثْتُمْ إِلاَّ یَوْما (طه : 104)
- فلسفه دعا چیست؟ اگر ما مستحق اجابت هستیم، خداوندى که از آشکار و نهان ما و از برون و درون ما آگاهى دارد، بدون دعا نیز خواسته ما را برآورده مىسازد و اگر استحقاق آن را نداشته باشیم، هر قدر دعا بکنیم تأثیرى نخواهد داشت!. به تعبیر دیگر، اگر شىء مورد درخواست به مصلحت ما باشد، خداوند بدون دعا نیز عنایت مىکند و اگر به مصحلت ما نباشد، خداوند حکیم با اصرار هم مستجاب نخواهد کرد. پس فلسفه دعا کردن چیست؟ و دعا چه نقشى دارد؟
- نکته فلسفه دعا .. عرفا یک بحث این جا دارند انا وانت این خیلی مهم است در مقابل انت تواضع وفروتنی قابل توجه است ؛ در دل شب دعا کنید کسب لیاقت کنید از دعا یک نوع لیاقت وخضوع خیلی ها در دل شب کسب لیاقت و مقامات از خدا دریافت کرده اند بوسیله دعای ؛ این یک بحث قشنگی است ازعرفا که خود را در محضر ببینی و خود را درمحضر ناظر ببینی مطرح نیست ! دیدن ناظر( خدا را دیدن )مطرح است . دیدن مهم است در دعا و نیایش وعبادت ! یکی از یکی ازیهودیان سوال کرد حضرت امیرالمومنین : چطور خدایی راکه نمیبینی عبادت می کنی ! حضرت جواب دادند: کسی که خدا را نمی بیند عبادت نمی کند؛ خدایی را که می بینم عبادت می کنم؛
- فلسفه دعا : بدرگاه خدا تعالى باینکه مؤاخذه نکند همانست که گذشت از اینکه منظور رو آوردن بدرگاه او است و اظهار نیاز بدرخواست و کمک از او و اگر چه از مؤاخذه او در امانیم؛ فلسفه دعا : در قرآن ؛ در کلام آقا جانم امیرالمومنین ؛ ودر کلام امام حسین علیه السلام ؛ درکلام حضرت امام سجاد ؛ دربیان حضرت امام صادق و دیگر ان ائمه علیهم السلام آمده عامل رشد بصیرت است.
- دعا : فلسفه روحی روانی اجتماعی دارد وموجب تقویت اراده انسان است. دعا : کسانی به وسیله دعا مقامات در یافت کرده اند با دعا پرده ها کنار می روند .با رضایت به عبودیت و از عبوبیت به ربوبیت رسیدند ؛ دعا : افرادی که از خودشان اراده ای ندارند حضرت امام حسن عسگری می فرمایند اینها به وسیله دعا اراده شان تقویت می شود.
- دوّم: فلسفه دعا :1- وسیلهاى براى غلبه بر مشکلات... اللّهمّ من وعثاء السّفر 2- ضعف و ناتوانى انسان در مشکلات... و کآبة المنقلب 3- برآورده شدن نیازهاى انسان... و سوء المنظر فى الاهل 4- اطمینان و آرامش خاطر... اللهم انت الصاحب.. پس از آن دعا مىنماید بکسى که فکر نموده عبرت گیرد- فکر را موجب اعتبار قرار داده مىفرماید: رحم اللّه امرء تفکّر فاعتبر- رحمت کناد خداوند مر کسیرا که فکر بنماید عبرت گیرد- یعنى- فکر بنماید در حال خویش و گذشتگان مبدء و معاد تا برسد آنچه زیبنده و سزاوار است از ترک دنیا و عمل بآخرت عبرت و عظة- و اعتبر فابصر- و عبرت گیرد و بینا باشد- که اعتبار موجب بینائى بصیرت و نور قلب مىشود
- دعا یک کسب قدرت از اوست : خدایا روزی مرا زیاکن ؛ فلسفه روحی روانی اجتماعی دارد وموجب تقویت اراده انسان است. کسانی به وسیله دعا مقامات در یافت کرده اند با دعا پرده ها کنار می روند .با رضایت به عبودیت و از عبوبیت به ربوبیت رسیدند ؛ افرادی که از خودشان اراده ای ندارندحضرت امام حسن عسگری می فرمایند اینها به وسیله دعا اراده شان تقویت می شود.وقتی اراده تقویت شد اینها قدرت تصمیم سازی وتصمیم گیری دارند .نتیجه انسان با دعا ناراحتی های شدید را دور میکند .
- روایت امیرالمومنین در این رابطه آمده است .نتیجه این می شود که هر انسانی احتیاج دارد به دعا ..
- در بحث دعا این جا دیگربحث مذهب نیست اسلام ؛ شیعه؛ اهل تسنن ؛ عارف ؛ حنبلی ؛ شافعی ؛ مالکی؛ همه احتیاج دارند به دعا دارند؛ انسان در زندگی نیازمند به یک تکیه گاه است ؛ در دعا انسان نیازمند تبدیل به یک تکیه گاه قوی ومحکم وقدرت مندی می شود؛
- دعا انسان را در مسیری قرار می دهد که به خداوند تبارک وتعالی جل ذکر ه تکیه کند واز همه قدرتها ببرد ؛
- فلسفه دعا : این است که چراغ امید را در دل انسان روشن می کند ؛ دعا طبیعت انسان را روشن نکند عقلی هم ندارد ؛هرکسی که علاقه به دعا ندارد تکیه گاه ندارد؛ حال اگر این رابطه دعا را قطع کنید شکافی ایجاد می شود چه چیزی می تواند این شکاف را پر کند؛اگر رابطه دعا قطع شود گناه شکاف آنرا پر می کند غیر خدا پر می کند استدلال عقلی هم دارد استدلال روابب هم دارد. شما وقتی ارتباط کسی را که خیلی دوستش داری قطع کنی خیلی مشکل می شود ؛ دعا : برای اینکه جلوگیری از یک سقوط بشود نیازمند به یک ارتباط وانس عمیق است ؛
- فلسفه دعا: وقتی ناسازگاری ها ونارسایی ها برانسان غلبه کرد کلید حل مشکلات نارحتی ها در این جا ناسازگاری ها ونارسایی دعاست ، درکلام ایمه علیهم السلام : دعای قنوت امام حسین و دعا ؛ حضرت امام سجاد دعا ؛ حضرت امام صادق دعا درموضوع عام دعا اگربخواهیم وارد این بحث شویم به نظر استاد 43 الی 44 جلسه می شود یک روایت حضرت در نهج البلاغه دارند شریط قلبش می لرزد قلب پاک لقمه حرام دعایی مستجاب است
- دعا در قنوت امام حسین (علیه السلام)؛ اللَّهُمَّ مَنْ أَوَى إِلَى مَأْوىً فَأَنْتَ مَأْوَایَ وَ مَنْ لَجَأَ إِلَى مَلْجَإٍ فَأَنْتَ مَلْجَئِی اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد... خداوندا هر کس که جاى گیرد به سوى جایگاهى پس توئى جایگاه من، و هر کس که پناه برد به سوى پناهى پس توئى پناه من، بار خدایا رحمت فرست بر محمد و بر آل محمّد، و بشنو آواز مرا و برآور حاجت مرا... دعا در قنوت امام سجاد (علیه السلام)؛ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْمُبِینُ الْبَائِنُ وَ أَنْتَ الْمَکِینُ الْمَاکِنُ الْمُمَکِّنُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى آدَمَ بَدِیعِ فِطْرَتِکَ وَ رُکْنِ [بِکْرِ] حُجَّتِکَ وَ لِسَانِ قُدْرَتِک... خداوندا توئى ظاهر سازنده حکمت خود و واضحکننده تدبیر خود و توئى صاحب رفعت و منزلت...دعا در قنوت امیرالمونین علی (علیه السلام)؛ «اللّهمّ خلقتنى بتقدیر و تدبیر و تبصیر بغیر تقصیر، و أخرجتنى من ظلمات ثلاث...خدایا مراخلق کردی... دعا درقنوت امام علی یک دریایی است؛ دراین بحث دعا
- دعا درنهج البلاغه آقام امام علی (علیه السلام) ؛ ما یک قطره ای در دریای بیکران نهج البلاغه برداشت می کنیم ؛ فانّ الدّعاء مخّ العبادة ؛ آنی که دنبالش می گردیم عوامل رشد بصیرت دنبالش می گردیم ، در نهج البلاغ در حصوص دعا است ؛ با مضوع دعا مورد وعوامل رشد بصیرت در دعا بطور خلاصه در این موضوع بحث می شود.
- فلسفه دعا : بدرگاه خدا تعالى باینکه مؤاخذه نکند همانست که گذشت از اینکه منظور رو آوردن بدرگاه او است و اظهار نیاز بدرخواست و کمک از او و اگر چه از مؤاخذه او در امانیم
- فلسفه دعا : در قرآن ؛ در کلام آقا جانم امیرالمومنین ؛ ودر کلام امام حسین علیه السلام ؛ درکلام حضرت امام سجاد ؛ دربیان حضرت امام صادق و دیگر ان ائمه علیهم السلام آمده ؛ عامل رشد بصیرت است. دعا : فلسفه روحی روانی اجتماعی دارد وموجب تقویت اراده انسان است.دعا : کسانی به وسیله دعا مقامات در یافت کرده اند با دعا پرده ها کنار می روند .با رضایت به عبودیت و از عبوبیت به ربوبیت رسیدند ؛
- دعا : افرادی که از خودشان اراده ای ندارند حضرت امام حسن عسگری می فرمایند اینها به وسیله دعا اراده شان تقویت می شود. دعا : وقتی اراده تقویت شد اینها قدرت تصمیم سازی وتصمیم گیری دارند . دعا : نتیجه انسان با دعا ناراحتی های شدید را دور میکند که روایت امیرالمومنین در این رابطه آمده است.
- دعا : نتیجه این می شود که هر انسانی احتیاج دارد به دعا ..این جا دیگربحث مذهب نیست اسلام ؛ شیعه؛ اهل تسنن ؛ عارف ؛ حنبلی ؛ شافعی ؛ مالکی؛ همه احتیاج دارند به دعا؛ دعا : انسان در زندگی نیازمند به یک تکیه گاه است ؛ در دعا انسان نیازمند تبدیل به یک تکیه گاه قوی ومحکم وقدرت مندی می شود؛ دعا انسان را در مسیری قرار می دهد که به خداوند تبارک وتعالی جل ذکر ه تکیه کند واز همه قدرتها ببرد ؛
- فقدان دعا انسان را به سرمنزل سقوط می کشد،اگردعا طبیعت انسان را روشن نکند عقلی هم ندارد ؛ هرکسی که علاقه به دعا ندارد تکیه گاه ندارد؛
- حال اگر این رابطه دعا را قطع کنید شکافی ایجاد می شود چه چیزی می تواند این شکاف را پر کند؛
- اگر رابطه دعا قطع شود گناه شکاف آنرا پر می کند غیر خدا پر می کند استدلال عقلی هم دارد استدلال روابب هم دارد.
- شما وقتی ارتباط کسی را که خیلی دوستش داری قطع کنی خیلی مشکل می شود
- فلسفه دعا : برای اینکه جلوگیری از یک سقوط سقوط بشود نیازمند به یک ارتباط وانس عمیق است ؛
- نکته فلسفه دعا: وقتی ناسازگاری ها ونارسایی ها برشخص کم ارتباط آمد با خدا مگو می کند آخر چرا من را ول کردی بعضی وقتها نعوضا بالله کفرمی گوید!
- حضرت می فرمایند اگر دعا کردی باید پایش وایسی .. بروی دنبالش ؛ تلاش کن کوشش کن اندیشه کن تا به هدف برسی ؛ دعاهای عمقی بیشتر گیرا تر است و زوتر به اجابت می رسد.
- آمدن روزى منوط برسعى و تلاش خواهد بود چنانکه روایت شده، دعاى کسى که در خانه بنشیند، و به دنبال روزى نرود، و دعا کند خدا یا روزى مرا برسان مستجاب نمىگردد، پس باید به دنبال آن برود).
- دعای لفظی مثل مرتازها یک کسی در غاری در قبری در یک تاریک خانه ای ؛ در قبل انقلاب ما یک وقت رفتیم در تخت فولاد دیدیم در بعضی این تکیه که الان هم هست می رفتند وقبر می کنندن وچهل شب در قبر مشغول ذکر ودعا وبا چهل دانه بادام شب تا صبح به سر می بردند این دعای لفظی چهل شبانه روز بروی در یک خانه فقط ذکر بگوبی بدون اثر خارجی فردی اجتماعی این ذکر لفظی است؛
- امیر المومنین دیدند یک کسی یک بخچه زیر بغل دارد می رود، سلام علیکم احوال پرسی کجا می روی گفت می روم در یک غار برای دعا و ذکر با خدا و راز ونیاز ؛ این بخچه چه است گفت یک مقدار وسایل خوراکی است که همراه می برم در این چند روز برای برادرم استفاده کند برای ثواب ؛ مشغول دعا و ذکر و راز ونیاز این دعای لفظی است ؛ خدایا ما را بردشمنان پیروز بفرما الهی آمین تمام !
- بقول آقا جانم امیرالمومنین دعا داشته باشی ولی دشمن شناسی نداشته باشی ؛ دعا داشته باشی سوز دعا نداشته باشی به قول حضرت آقا این دعا مستجاب نمی شود ؛
- خدا رحمت کند شهید حسین خرازی را یک دست نداشت با یک کلاشین کوف وقتی گیر می کرد گوشی اشرا برمی داشت .... می گفت یک توسل به حضرت زهرا برای من بفرست من از اینبه بست نجات پیدا کنم دعا خیل مهم است؛ با یک دست با یک کلاشبنکوف در مقابل دشمن برایش بن بست شده اینجا در میدان عمل دعا میخواهد؛ دعا کسب لیاقت ازدر گاه فیض بی پایان الهی است ؛
- فلسفه دیگر دعا یک نوع حضوع بنده است در برابر خدا : قال الصادق علیه السلام ان عندالله عزوجل منزلته ...لا تنال... مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ الصَّادِقِ (علیه السلام) مَا دعا بِهِ مَغْمُومٌ إِلَّا فَرَّجَ اللَّهُ غَمَّهُ وَ لَا مَکْرُوبٌ إِلَّا نَفَّسَ اللَّهُ کَرْبَهُ وَ وُقِیَ عَذَابَ الْقَبْرِ وَ وُسِّعَ فِی رِزْقِهِ وَ حُشِرَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی زُمْرَةِ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ کَانَ لَهُ مِنَ الثَّوَابِ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ عَدَدَ مَنْ یَدْعُو اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ لَا یَسْأَلُهُ شَیْئاً إِلَّا أَعْطَاهُ اللَّهُ وَ غَفَرَ لَهُ کُلَّ ذَنْبٍ وَ لَوْ کَانَتْ ذُنُوبُهُ مِثْلَ رَمْلِ عَالِجٍ ابْتِدَاءُ الدعاءِ- دعای مستجاب : این دعا را غمناکى نمىخواند مگر آنکه خداى تعالى او را از آن غم فرج دهد و نه اندوهناکى مگر آنکه برطرف نماید از او آن اندوه را و او را از عذاب قبر نگاه مىدارد و روزى او را فراخ مىکند و او را در روز قیامت از جمله راستگویان و شهدا بر مىانگیزاند و از براى او از نزد خداى عزّ و جلّ ثواب خواهد بود به عدد هر که خداى سبحانه را بخواند
- کسب لیاقت کمالات به وسیله دعا رسیدن به مقامات 1- رضایت حضرت حق است که انسان را از عبودیت به ربوبیت می رساند، که نمونه های بارز همجو حضرت آیت الله بهبهانی ؛ حضرت آیت الله بهاالدینی ؛ حضرت آیت الله خونساری ؛ حضرت آیت الله بهجت ؛ این جوری بودند وبود. از عبودیت به ربوبیت ؛ بزرگان ما این جوری نیایش داشتند ، دعا عامل رسیدن به مقام عبودیت وبه سر منزل مقصود ربوبیت است.این مقامات یک بحثی دارد باید برویم سراغ عرفا و بزرگان تا بتوانیم این مقامات را پیدا کنیم
- مفهوم دعا : خارج شدن از ورسیدن به اسبابی که از قدرت ما خارج است ، میخواهیم به چیزی برسیم که اسباب وعلل ان دست حضرت او است ؛ مفهوم دعا یک نوع بصیرتی خود آگاهی وبیداری دل است بینش باطنی با مبدء هستی با بیان بزرگان است که همه خوبی های عالم نزد خدواند باری تعالی می باشد وبا دعا انسان می تواند به کسب این خوبی ها برسد؛
- دعایی که مستجاب نمی شود : فإن المظالم لا یغفر بالإیمان وَ یُجِرْکُمْ مِنْ عَذابٍ أَلِیمٍ : ستمى که از آن باز خواست مىشود ظلم بندگان به یکدیگر است، قصاص و کیفر در آن جا بسیار سخت است، و زخم کارد و ضربه تازیانه نیست بلکه اینها در برابر آن کوچک است. خدا دعای آدم غافل را مستجاب نمی کند؛ به ما می رسند می گویند ما هر چه دعا می کنیم مستجاب نمی شود چرا مستجاب نمی شود؟ هرروز در زندگی ما نکبت بیشتر است؛ پدری بمن زنگ زد که پسرم درخانه خود کشی کرده مادرش به دادش رسیده چه خاکی به سرم بریزم ؛ من با پسر صحبت کردم در عشق وازدواجش شکست خورده بود؛ با مادرش صحبت کردم گفت به بن بست رسیده تصمیم به خود کشی گرفته چه خاکی به سرم کنم؛ با شناخت قبلی داشتم از ایشان ؛ گفتم شما پدر و مادر یک مشکلی دارید! بروید مشکلتان را حل کنید؛ مشکل شما در غافل بودن شما است که خداوند دعای غاقل را مستجاب نمی کند؛
- حکمت 146 1- با صدقه نگهدار 2- اموالت را با ذکات نگهدار 3- با انواع بلا وفتنه ها که شمارا محاصره می کند با دعا رفع ودفع بالا کند
- در مسئله ذکرعامل بصیرت عرض کردیم آنجا وقتی که لشکر وسواس شیطان انسان را محاصره می کند غباری بر فکر واندیشه انسان می گذارد وآدم در این حلقه حلاک می شود چه کارکنیم که از این حلقه نجات پیدا کنیم فرمود تذکر وا به یا خدا بیفتید ؛
- در این جا بلا سه قسم است ؛ قسم سوم بلا قیمت دارد ؛ ثلاث من اعظم البلاء، کثرة العائلة، و غلبة الدّین، و دوام المرض. سه چیزست از بزرگترین بلا ، بسیارى عیال، و غلبه کردن دین، و دوام بیمارى. سختىها و گرفتارىها را هر چند بزرگ باشند، در مسیر تربیت انسان و آزمایشى الهى بدانیم. «وَ فِی ذلِکُمْ بَلاءٌ مِنْ رَبِّکُمْ عَظِیمٌ» این قسمت سوم بلاء قیمت دارد؛
- بلاء آزمایش : «بَلاءٌ»، به معناى آزمایش است که اگر با نعمت و پیروزى باشد، «بلاء حَسَن» است و اگر به وسیلهى مصیبت و مجازات باشد؛ قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): إِنَّ أَشَدَّ النَّاسِ بَلاءً الانْبِیَاءُ ثُمَّ الَّذِینَ یَلُونَهُمْ ثُمَّ الامْثَلُ فَالامْثَلُ کافی، ج 2، ص 252. بسندش از امام صادق علیه السلام که سختتر بلا بر مردم بر پیغمبرانست وانگه کسانى که در کنار آنانند وانگه هر که بدانها مانندتر است بترتیب. اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم
