- بسم الله الرحمن الرحیم
- اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم
- امیر المومنین – نهج البلاغه – متقین -94- فراموشكارِ دستورات الهى نيست «و لا ينسى ما ذكر
- ترجمه: پرهيزگار آنچه را از ناحيه الهى به او تذكر داده شده فراموش نمىكند. ***
- شرح: تذكّر و نسيان دو امر متقابل است، در يك لحظه نمىشود فردى هم متذكّر و هم ناسى باشد، از صفات پرهيزگاران اين است كه آنچه را خداوند در آيات كريمه خود به صورت واجبات و احكام و عبرتها و حكايتهاى پندآموز و عقائد و اخلاق بيان فرموده درحافظه خود هميشه مانند تابلوئى در مقابل ذهن دارند و ذهنشان از آنها غفلت نمىكند.
- يكى از محق قين در توضيح نسيان و تذكر مىگويد: «ادراك در ما عبارت از حصول صورتى عقلى يا حسى در قوهاى از قوههاى ما ا ست؛ و اين قوه را مُدركِه نامند و حفظ ، عبارت از وجود اين صورت در قوه ديگرى است كه فوق اين قوه است و آن را خِزانه و حافظه نامند، و تذكّر، عبارت از حاضر كردن اين صورت است يكبار ديگر از حافظه، بعد از اين كه در آن مخزون شد، و نسيان عبارت از زوال و از بين رفتن آن صورت از مُدرِكة و حافظه است و سهو عبارت از زوال آن صورت از مُدركة فقط است نه حافظه».
- پس متقى آنچه را كه خداوند فرموده، در خاطر دارد و نسيان و غفلت نمىكند، زيرا دائماً عمل به آن اعمال مىكند و دائماً ملاحظه و مداومت بر حاضر كردن آن دستورات در صفحه ذهن دارد، و گرچه براى او سهو رخ دهد ولى نسيان به او دست نمىدهد، به طورى كه دستورات الهى از حافظه او محو شود. گوئى حافظه آنها كتاب الهى است كه دستورات آن در آن نقش بسته است و هر روز و هر شب به سراغ آن مىروند.
- اصولا نسيان و فراموشى در جائى است كه مطلبِ دانسته شده كه در حافظه جا گرفته، توجه به آن نشود ولى وقتى مطلبى است كه هر چند وقت يك بار انسان، آن را از حافظه بيرون كشيده و مورد نظر و توجه قرار مىدهد، فراموش نمىشود.
- كسى كه احكام و دستورات و مطلوبهاى الهى را مورد توجه قرار داد و در حافظه خود با ممارست حفظ كرد، اعمال خودرا سعى مىكند بر اين دستورات و اين كتاب الهى وفق دهد، تا اين كه در عمل هم كتابى ديگر شود، كتابى كه عملا آنچه را خداوند فرموده نشان مىدهد، چنين انسانى هر وقت بخواهد سخن گويد، يا فعلى انجام دهد، بر كتاب خداوند عرضه مىكند و آنچه او مىخواهد مىگويد و آنچه او مىطلبد، انجام مىدهد، چنين شخصى موجبات غفلت را زدوده و قلب را متوجه ياد حقو دستورات حق ه كرده است و او است كه به مقصد فلاح و رستگارى حركت مىكند و خواهد رسيد.
- چون توضيح بيشتر را در ضمن فرازهاى سابق تحت عنوان غفلت و ذكر دادهايم، حال مطالبی می آوریم امید است مفید واقع شود.
- مكتب و صاحب آن را فراموش نكند، هر روز در پنج وقت اين اقرار و اعتراف به توحيد و نبوّت لازم است تا انسان راه را گم نكند، مكتب و صاحب آن را فراموش نكند، بر او صلوات بفرستد و در اين اقرار و صلوات در رديف خداوند و فرشتگان قرار بگيرد. زيرا قرآن مىفرمايد: «انّ اللَّه و ملائكته يصلّون على النبى» خدا و ملائكه بر پيامبرش صلوات مىفرستند، پس چرا ما نفرستيم؟ مگر او ما را نجات نداد؟ سلام بر پيامبر اسلام كه ما را نجات داد.
- ما فراموشكاريم، اما خداوند وعده داده كه آنچه بر پيامبرش نازل كرده، هرگز آن را فراموش نكند: «سنقرئك فلا تنسى»
- شیخ کفعمی از کتاب «جامع الشّتات» از حضرت صادق(علیه‌السلام) روایت کرده: هرگاه خواستی از ما حدیثی نقل کنی و شیطان سبب فراموشی تو شود، دستت را بر پیشانی‌ات بگذار و بگو: صَلَّى اللّٰهُ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، اللّٰهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ يَا مُذَكِّرَ الْخَيْرِ وَفاعِلَهُ وَالْآمِرَ بِهِ، ذَكِّرْنِي مَا أَنْسانِيهِ الشَّيْطانُ. درود خدا بر محمّد و خاندانش، خدایا از تو می‌خواهم، ای به یاداندازه‌ی خیر و انجام دهنده‌اش و دستور دهنده‌اش، یادم آر آنچه را شیطان از یادم برده.
- در کتاب «مَن لا یحضُرُه الفَقیه» از حضرت صادق(علیه‌السلام) نقل‌شده: کسی که فراموشی او در نماز زیاد باشد، هنگامی‌که وارد بیت الخلاء می‌شود بگوید: بِسْمِ اللّٰهِ، أَعُوذُ بِاللّٰهِ مِنَ الرِّجْسِ النَّجِسِ، الْخَبِيثِ الْمُخْبِثِ، الشَّيْطانِ الرَّجِيمنام خدا، پناه می‌برم به خدا از پلید نجس و خبیث ناپاک کننده، شیطان رانده‌شده.
- و نیز در «خلاصة الاذکار» آمده است: که وقت مطالعه بخواند: اللّٰهُمَّ أَخْرِجْنِي مِنْ ظُلُماتِ الْوَهْمِ، وَأَكرِمْنِي بِنُورِ الْفَهْمِ . اللّٰهُمَّ افْتَحْ عَلَيْنا أَبْوابَ رَحْمَتِكَ، وَانْشُرْ عَلَيْنا خَزائِنَ عُلُومِكَ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ. خدایا، مرا بیرون آور از تاریکی‌های وهم و به نور فهم گرامی‌ام بدار، خدایا درهای رحمتت را به روی ما بگشا و خزانه‌های علومت را بر ما باز کن، به مهربانی‌ات ای مهربان‌ترین مهربانان.
- در «مَکارِمُ الأخلاق» از معصومان روایت شده: در ظرف پاکیزه‌ای سوره «حمد» و «آیت‌الکرسی» و «اِنّا اَنزَلناهُ» و «یس» و «واقعه» و «حشر» و «تبارک» و «توحید» و دو «قُل اَعوذُ» [فلق و ناس] را با زعفران می‌نویسی و آنها را با آب زمزم یا باران یا با آب پاکی می‌شویی و در آن دو مثقال کندر و ده مثقال شکر و ده مثقال عسل می‌ریزی سپس آن را هنگام شب زیر آسمان قرار ده و بر روی آن آهنی بگذار، وقتی آخر شب شد دو رکعت نماز بخوان؛ در هر رکعت سوره «حمد» و پنجاه مرتبه «قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ» را بخوان و پس از نماز آن آب را بیاشام که برای حافظه نیکو و آزموده شده است ان‌شاء‌الله.
- در پی هر نماز، این دعا را که پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) برای تقویت حافظه به امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) تعلیم داد بخوان: سُبْحَانَ مَنْ لَايَعْتَدِى عَلىٰ أَهْلِ مَمْلَكَتِهِ، سُبْحانَ مَنْ لَايَأْخُذُ أَهْلَ الْأَرْضِ بِأَلْوانِ الْعَذَابِ، سُبْحانَ الرَّؤُوُفِ الرَّحِيمِ . اللّٰهُمَّ اجْعَلْ لِى فِى قَلْبِى نُوراً وَ بَصَرَاً وَ فَهْماً وَ عِلْماً، إِنَّكَ عَلىٰ كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ. منزه است پادشاهی که به زیردستانش ستم نمی‌کند، منزه است خدایی که اهل زمین را به عذاب‌های رنگارنگ گرفتار نکند، منزه است آن خدای بسیار مهرورز و مهربان. خدایا در دلم نور و فراست و بینش و فهم و دانش قرار ده، مسلّماً تو بر هر کاری توانایی.
- این مطلب را به خاطر بسپارند. اگر مطالب پیش زمینه اصلی را یاد نگرفته باشی حتی اگر مطالب جدید را حفظ کنی باز هم احتمال فراموشی مطلب وجود دارد؛
- هنگامی که مورد جدیدی را یاد می گیریم زمانی که معلم درس جدیدی را به دانش آموزان می دهد برای مثال، اطلاعات در میان این شبکه های عصبی کدگذاری می شود و تجربه را به حافظه تبدیل می کند.
- برای درمان فراموشی و تقویت حافظه، یک دفترچه یادداشت کوچک برای نوشتن کارهایی که باید انجام بدهید همراه داشته باشید. اگر در حال انجام کاری مهم حواس‌تان پرت شد، نوشتن کاری که بعدا باید انجام بدهید به شما کمک می‌کند راحت‌تر آن را به خاطر بیاورید.
- رای به‌روز نگه داشتن برنامه‌های‌تان یک تقویم هم در کیف‌دستی یا موبایلتان داشته باشید.
- یادداشتی بنویسید و آن را جلوی چشم‌تان قرار دهید، نزدیک صفحه‌ی کامپیوتر، روی در یخچال، یا روی آینه‌ی دستشویی.
- هشدار تنظیم کنید. اگر لازم است در طول روز برای کارهایی غیر از بیدار شدن هشدار تنظیم کنید، از هشدار موبایلتان، یا ساعتِ زنگ‌دار، یا هر وسیله‌ی دیگری که قابلیتِ هشدار دارد استفاده کنید..
- برای خودتان یک عادت جدید خلق کنید. عادت کردن برای بعضی‌ها بیشتر از بقیه زمان می‌برد، اما انجام‌شدنی است. از روش «یادآوری، عمل، جایزه» برای عادت دادن خودتان استفاده کنید.
- برای خودتان یک عادت جدید خلق کنید. عادت کردن برای بعضی‌ها بیشتر از بقیه زمان می‌برد، اما انجام‌شدنی است. از روش «یادآوری، عمل، جایزه» برای عادت دادن خودتان استفاده کنید.
- یادآوری با نشانه‌گذاری کارهای روزمره. کاری را که هر روز انجام می‌دهید برای یادآوری کاری دیگر نشانه‌گذاری کنید.
- حافظه خود را به عمل تبدیل کنید ، طفره نروید - وقتی کاری را به تعویق می‌اندازید یا فراموش می‌کنید، دلیل آن تلفیقی از اجتناب فعال و فراموش‌کاری است.
- کارهایی را که همیشه فراموش می‌کنید مشخص کنید، ممکن است فراموش‌کاری شما ناشی از طفره رفتن باشد. وقتی بفهمید از چه چیزها و کارهایی طفره می‌روید، کمتر آنها را فراموش می‌کنید و راهی پیدا می‌کنید تا این عوامل استرس‌زا را از میان بردارید.
- اجتناب کند از اموری که سبب نسیان می‌شود مانند: خوردن سیب ترش، گشنیز سبز، پنیر، پس‌خورده موش، بول کردن در آب راکد، خواندن سنگ قبور، عبور از بین دو زن، نگرفتن ناخن‌ها، ترک قیلوله [خواب نیمروز]، کثرت معاصی،
- بسیاری ناراحتی‌ها و اندوه‌ها در امر دنیا، کثرت اشتغال و دلبستگی‌ها، چشم دوختن به اعدامی بر بالای دار، عبور از میان قطار شتر.
- عوامل حواس‌پرتی را که باعث فراموش‌کاری‌تان می‌شود شناسایی کنید مغزتان را تمرین دهید.
- قرآن تلاوت کنید ومعنای آنرادر ذهن بیاورید.
- كسى كه ميخواهد فراموشيش كم شود هر روز سه قطعه زنجبيل پرورده بعسل بخورد و خوردن كشمش صبح ناشتا حافظه را تقويت ميكند
- مسواك زدن دوازده فايده دارد: جزء سنت است، تميزكننده دهان، جلا بخش چشم، موجب خرسندى خداوند، سفيدكننده دندانها، از بين برنده بلغم، برطرفكننده زردى دندانها، محكمكننده لثه، اشتهاءآور غذا، تقويت حافظه، مضاعفكننده نيكىها و سبب خرسندى ملائكه است.
- دعا جهت تقويت حافظه
- از تعقيبات مهمّ دعايى است كه پيامبر اكرم صلّى اللَّه عليه و آله به علىّ عليه السّلام آموخت تا هر چيزى را كه مىشنود حفظ كند. از پيامبر اكرم صلّى اللَّه عليه و آله روايت شده كه به امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: «هر گاه خواستى هر چه را كه مىشنوى و مىخوانى حفظ كنى، اين دعا را در تعقيب تمام نمازها بخوان،
- آن دعا به اين صورت است:«سبحان من لا يعتدى على أهل مملكته، سبحان من لا يأخذ أهل الأرض بألوان العذاب، سبحان الرّؤوف الرّحيم، اللّهمّ، اجعل لى في قلبى نورا و بصرا و فهما و علما، إنّك على كلّ شىء قدير.» - پاك و منزّه است خداوندى كه بر اهل مملكت خود ستم و تجاوز روا نمىدارد، و منزّه است خدايى كه اهل زمين را به انواع گوناگون عذاب، نمىگيرد، پاك و منزّه است خداوند رؤوف مهربان. خداوندا، در قلب من نور و بصيرت و فهم و آگاهى قرار ده، براستى كه تو بر هر چيز توانايى.
- پيغمبر صلّى اللَّه عليه و آله فرمودند كه: اى جبرئيل از چه اين دعا بر همه دعاها تفضيل داده شده است؟ جبرئيل عرض كرد: از جهت آن كه اسم اعظم خداى تعالى در آن است و كسى كه اين دعا را بخواند قوّت حافظه و شعور و علم و عمر و صحّت بدن او چندين برابر زياده مىگردد و خداى تعالى از او هفتاد آفت از آفات دنيا و هفتصد آفت از آفتهاى آخرت را دفع مىنمايد. « سبحان الله و بحمده» را در وقت صبح صد بار و در وقت شام صد مرتبه بگويد، خداى تعالى همه گناهان او را مىآمرزد و اگر چه مثل كف دريا باشد
- مرحوم الهى، در ذيل اين فراز (و لا ينسى ما ذكر) گويد:
تذكرهاى قرآن را كند گوش | نسازد ياد جانان را فراموش | |
| به جان نقش جمالش برنگارد | |
دل غافل زيادش غرق خون باد | گل شادى ز بستانش برون باد | |
| دم چوگان چرخ افتد چو گوئى | |
كسى كز جان نمىجويد نشانش | برون باد از بهشت عاشقانش | |
| مشو غافل وز اين معنى به هُش باش | |
كه ياد حقگر از دل شد فراموش | كند ديوت، غلام حلقه در گوش | |
| بود رشك بهشت خُلد، جانت | |
الهى بر نگار اين نقش در دل | مكن جانم ز فكر دوست غافل | |
| گداى كوى را شاهنشهى بخش | |
ز مهر دوست روشن كن روانم | كه رشك ماه گردد تيره جانم | |
| به سر چون عاشقان شورِ شَهى ده | |
|
