شرح زیارت عاشورا .مجلس چهل و پنجم : اللهم ان هذا یوم تبرکت به بنو امیة
بارالها این روز یعنىعاشورا آن روزیست که بنى امیه مبارک شمردند تبرک : بنابر آنچه در لغت ذکر کرده اند بمعنى میمنت گرفتن چیزیست و مشتق از برکت است که بمعنى نماء و زیارت و ذخیره سعادت است .
برکت و تبرک گرفتنبنى امیه روز عاشورا را چند قسم بوده است :
اول : ذخیره قوت و جمع آذوقه زیرا اینروز را که قتل حضرت حسین علیه السلام واقع شده بود روز فتح و ظفر خود میدانستند و جمع آذوقه در اینروز تا سال دیگر را مایه سعادت و وسعت رزق میدانستند
چنانچه در امالى و عیون از حضرت رضا علیه السلام روایت میکنند که آنحضرت فرمود هر کس در روز عاشورا سعى در حوایج خود را ترک کند خدایتعالى تمام حوایج دنیا و آخرت وى را قضا کند
و هر کس روز عاشورا راروز حزن و مصیبت روز عاشورا را روز برکت نام نهد و براى ذخیره بمنزل خود چیزى برد خدایتعالى بآنچه ذخیره و اندوخته کرده برکت ندهد
و در روز قیامت با یزیدو عبیداله بن زیاد و عمر بن سعد لعن هم اله به اسفل درکات جحیم محشور میگردد.
شیخ طوسى در مصباح کبیر از حضرت باقر علیه السلام روایت میکند که در ضمن خبر طویلى در آداب روز عاشورا به علقمه فرمودند که اگر بتوانى در روز عاشورا براى تحصیل حاجتى از منزل بیرون نیایى چنان کن چه آن روز نحسى است
که حاجت هیچ مؤ منى برآوردهنمیشود و اگر برآورده شود برکتى نخواهد داشت و البته کسى از شما در آنروز براى منزل خود چیزى ذخیره نکند چه هر کس در آنروز براى خود چیزى ذخیره کند خدا بآن برکت ندهد.
دوم : از وجوه تبرک روز عاشورا براى بنى امیه اقامه مراسم عید بر اهل و عیال و عشیره خود بوده از توسعه رزق و لباس نو پوشیدن و بوهاى خوش استعمال کردن که رسم بود در اعیاد بجا میاورند.
در کتاب شفاءالصدور نقل میکند که در مکه و مدینه متعارف است که روز عاشورا را عید عاشورا مینامند بطوریکه اقامه مراسم عیدى که در اینروز میکنند در هیچ عیدى نمى نمایند
و کسانیکه در مدینه بوده اند میدانند چه اندازه طرب و خوشحالى دارند و چگونه فرح و خوشحالى در این مصیبت عظیمه مینمایند.
سوم : از وجوه تبرک روزعاشورا براى امویان استحباب روزه است که اخبارى هم در فضیلت و منع آن وارد شده و عامه اخبارى در فضیلت روزه اینروز نقل کرده اند
و اما بر مذهب اهل بیتاخبارى بر فضیلت و اخبارى بر منع صوم عاشورا وارد شده که ما بعدا جمع بین آندو دسته اخبار را مینماییم .
شیخ قدس سره در تهذیب سند به ابوهمام میرساند که از حضرت ابوالحسن الرضا علیه السلام حدیث نقل میکند که فرمود صام رسول اله صلى الله علیه و آله یوم عاشورا.
و هم سند به مسعدة بن صدقه میرساند که از حضرت حضرت صادق علیه السلام نقل کرده که آنجناب از حضرت باقر علیه السلام حدیث مینماید که حضرت على علیه السلام فرمود که روز نهم و دهم محرم را روزه بگیرید که آن کفاره گناه یکسال است .
و هم سند به زهرى میرساندکه از على بن الحسین علیه السلام نقل میکند که روز عاشورا از ایامى است که آدمى در روزه گرفتن و افطار نمودن مختار است .
این بعضى از اخباریست که شیخ براى استحباب روزه عاشورا نقل نموده است و بعضى از اخبارى هم که بر منع روزه عاشورا رسیده نقل میکنیم : کلینى سند به عبدالملک میرساند
که گفت از حضرت ابو عبدالهعلیه السلام از صوم تاسوعا و عاشورا سؤ ال کردم فرمود تاسوعا روزیست که در آنروز حسین و اصحابش رضى الله عنهم در کربلا محاصره شدند
و لشکر اهل شام مجتمع شدند و بر او فرود آمدند ابن مرجانه و عمر بن سعد و لشکریانش فرح کردند و آنحضرت را محاصره نمودند و یقین کردند که دیگر ناصرى براى آنحضرت نخواهد بود و اهل عراق او را مدد و یارى نخواهد کرد آنگاه از روى اشتیاق میفرماید بابى المستضعف الغریب یعنى پدرم فداى بیکس مظلوم باد
بعد فرمود روز عاشورا روزیستکه حسین علیه السلام کشته شد و اصحاب و انصار او کشته و بر روى زمین افتادند و آنروز روز صوم و روزه نیست و فقط روز حزن و مصیبت اهل آسمان و زمین و جمیع اهل ایمانست بر مصائبى که بر اهل بیت وارد شد ولى براى پسر مرجانه روز فرح و سرور است
خداوند غضب خودش را شامل ایشان و ذریه ایشان بکند آنروز، روزیست که جمیع بقاع زمین غیر از بقعه شام بر آنحضرت گریه کردند پس هر کس در آنروز روزه بدارد و تبرک کند خداوند او را با آل زیاد محشور میگرداند
و سخط خدا بر او نازل میشود و هر کس در آنروز براى خانه خود آذوقه اى ذخیره کند خدایتعالى برکت را از او و اهل بیتش بردارد و شیطان را در همه آنها با او شریک کند.
اینها بعضى از اخبارى بود که در منع روزه عاشورا و یا گرفتن آن وارد شده است و بین ایندو دسته را چنین باید جمع کرد که روزه گرفتن بر دو قسم است یا براى شادمانى و فرحست مانند روزه اعیاد مذهبى و یا براى مصیبت و حزن است
اما اخبارى که منع روزه عاشورا میکنند براى روزه فرحست که بنى امیه میگرفتند و اما اخبارى که براى حزن روز عاشورا وارد شده مانند خود عاشورا است که دستور داده اند
آنروز را مانندروزه داران امساک بکنید و چیزى نخورید تا عصر نزدیک غروب آفتاب ولى قبل از غروب افطار کنید
روزه حقیقى نباشد قال فىجامع المقاصد صوم یوم عاشورا لیس معتبرا شرعا بل هو امساک بدون نیة الصوم لان صومه متروک کما وردت به الروایة فیتحب الامساک فیه الى بعد العصر حزنا و صومه شعار بنى امیه مسرورا بقتل الحسین علیه السلام . پس بنابراین جمع اختلاف اخبار برطرف میشود.
وجه دوم : آنست که محققاردبیلى قدس سره احتمال داده که اخبار مجوزه نسخ شده باشد و این احتمال مؤ ید به بعضى از اخباریست که دلالت دارند بر این روزه ، روز عاشورا اول واجب بوده و بعدا ترک شده است .
چنانچه در صحیح زرارة و کتب صحاح اهل سنت و تواریخ وارد شده که روزه ، روز عاشورا در سال اول هجرت واجب شد
و در سال دوم به آمدن ماهرمضان نسخ شد اگر چه وجوب آن را مختلف نقل کرده اند شیخ صدوق قدس سره سند از زرارة و محمد بن مسلم رضى اله عنهما نقل کرده انهما ساءلا باجعفر الباقر علیه السلام من صوم یوم عاشورا فقال کان صومه قبل شهر رمضان فلما نزل شهر رمضان ترک .
وسایل الشیعه کتاب الصومباب 21 به حضرت رسول (صل الله علیه وآله وسلم ) عرض کردند که یهود چون گمان کرده اند که هلاکت فرعون و لشکریانش در اینروز بوده بجهت شادمانى روزه گرفتند پیغمبر (صل الله علیه وآله وسلم ) فرمود شما هم روزه بگیرید پس بجهت شادمانى روزه گرفتند و حضرت فرمود ما احقیم به احیاى سنت موسى .
و در بعضى از طرق مسلم و ترمذىنقل کرده اند که چون در جاهلیت رسم بود که روز عاشورا را روزه میگرفتند پیغمبر (صل الله علیه وآله وسلم ) نیز روزه روز عاشورا را سنت قرار دادند بلکه از بعضى اخبار معلوم میشود که قبل از اسلام هم این سنت بوده
چنانچه در وسایل کتاب صوم باب بیست نقل میکند که حضرت حضرت باقر علیه السلام فرمودند که سفینه و کشتى نوح روز عاشورا در جودى از گل نشست و نوح پیغمبر به همراهان خود از جنیان و انسیان امر فرمود که آنروز را روزه بگیرند.
آل نبی چو دست تظلم بر آورند..... ارکان عرش را به تلاطم در آورند
بر خوان غم چو عالمیان را صلا زدند ..... اول صلا به سلسله ی انبیا زدند
نوبت به اولیا چو رسید آسمان طپید ..... زان ضربتی که بر سر شیرخدا زدند
آن در که جبرئیل امین بود خادمش ..... اهل ستم به پهلوی خیرالنسا زدند
بس آتشی ز اخگر الماس ریزه ها .......افروختند و در حسن مجتبی زدند
