بسم الله الرحمن الرحیم
اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم
- نهج البلاغه – امیر المومنین– متقین
- 69- 2- كم خورى و اعتدال در غذا «منزورا أكله (اكله)»
- بزرگان مىگويند: كسى كه سير خورد، آب زياد مىآشامد و آشاميدن آب زياد موجب كثرت خواب مىشود و در كثرت خواب تلف شدن عمر است
- كه عمرنفيسترين جواهر و سرمايه انسان است كه با آن تجارت كرده و براى آخرتش توشه برمىگيرد.
- حضرت مسيح (عليه السلام) مىفرمايد: اى بنىاسرائيل غذا را زياد نكنيد، زيرا كسى كه غذايش را زياد كرد، خوابش نيز زياد مىگردد.
- كمخورى موجب صفاى روح و نشاط روان است-
- رسول گرامى (صلى الله عليه و آله) مىفرمايند: «مَنْ قَلّ طَعْمَه صَحّ بَطْنُه وَ صَفا قلب ه و مَن كَثُرَ طَعْمُه سَقُمَ بَطْنُه وَ قَسا قلب ه»: «كسى كه غذايش كم شد، شكمش سالم و قلب ش باصفا مىگردد و كسى كه غذايش زياد شد، شكمش مريض و قلب ش قسى مىگردد».
- كم خوراكى از چيزهائى است كه اگر خداوند به بندهاى محبت ورزد به او عنايت كند، مولى مىفرمايند: «اذا ارادَ اللّه سُبحانه صَلاحُ عَبْدِه الْهَمَه قِلّةُ الكلامِ و قَلَّةَ المَنام»: «هنگامى كه خداوند سبحان خير و صلاح بندهاش را خواهد، كمى سخن و كمى غذا و كمى خواب را به او الهام كند».
- كم خورى موجب عدم اسراف و تبذير است- بسيارى از پرخوريها باعث اسرافها و تبذيرها است اگر به اندازه كفاف انسان داشته باشد كه بخورد ديگر چيزى باقى نمىماند كه به اسراف و تبذير منجر شود
- مولى مىفرمايند:«قِلّةُ الاكْلِ مِنَ العَفافِ وَ كَثْرتهُ مِنَ الاسْراف» «كم خوراكى از عفت و پرخورى از موارد اسراف است».
- كم خورى زاينده حكمت و دانش در قلب است-
- رسول گرامى (صلى الله عليه و آله) مىفرمايند: «القلب يَنْتَحِل الحَكْمَةُ عَنْدَ خُلُوّ البَطْنُ يُمَجّ مِن الحِكمَةِ عِنْد امْتِلاءِ البَطْن»:«قلب در موقع خالى بودن شكم داراى حكمت و دانش مىشود، قلب خالى از حكمت مىشود در وقتى كه شكم پر مىشود».
- در بعضى روايات دارد، كه حتى اگر شكم از چيزهاى مباح و حلال پر شود، قلب از تشخيص صلاح و فساد خود باز مانده و كور مىشود، يعنى اثر وضعى پرخورى اين است.
- مولى على (عليه السلام) مىفرمايند: «اذا مَلِىء البَطْنُ مِنَ المُباح عَمِىَ القلب عن الصَّلاح» «هنگامى كه شكم از مباح پر مىشود قلب از تشخيص نيك و بد خود و ديدن راه از چاه كور مىشود» و كورى قلب يعنى عدم اكتساب معرفت و حكمت زيرا مبدأعلم پذيرى قلب و دل و روح انسانى است اگر كور شود از كسب علم حقيقى محروم مىشود «لا فِطنَةَ مَعَ بِطنَة»: «فطانت و فهم با شكمپرستى جمع نمىشود».
- كمخورى موجب اسارت نفس و عدم ارتكاب معصيت و عدم هيجان شهوت است- از عوامل كنترل هواهاى نفس انى كم خورى و گرسنگى است حتى علم اى اخلاق براى كسانى كه هنوز وسيله ازدواج آنها فراهم نشده ولى تحريك مىشوند، روزه را توصيه مىكنند، سرّ آن هم روشن است كه روزه موجب عدم تحريك قواى شهوانى و يا كاستن از آن مىشود.
- مولى مىفرمايند: «بهترين ياور بر اسارت نفس و شكستن عادت نفس ، گرسنگى كشيدن است».
- امام صادق (عليه السلام) مىفرمايند: «هيچ چيز براى قلب مؤمن زيان بارتر از پرخورى نيست و آن دو چيز به ارث مىگذارد قساوت قلب و هيجان شهوت» «لَيسَ شىءٌ أضَرّ لَقلب المُؤمِن مِنْ كثرة الاكْل وَ هِىَ مُورثَة شَيئَين: قَسوَةُ القلب و هَيَجانُ الشَّهوة».
- در روايتى از مولى آمده است: «نِعم عَونِ المَعاصِى الشّبَع»: «بهترين ياور بر معاصى، سيرى و پرخورى است».
- كم خورى سبب توفيق در انجام عبادات است.
- در كلمات حضرت عيسى (عليه السلام) به بنى اسرائيل است كه: هر كس پرخورى كند پرخوابى كند و هر كس پرخوابى كند، نماز كم خواند و كسى كه كم نماز خواند و به عبادت كم مشغول شده نام او جزو غافلين از ياد حق نوشته مىشود.
- در روايت است كه وقتى جبرئيل نزد پيامبر (صلى الله عليه و آله) آمده و خزائن دنيا را به او عرضه كرد، تا انتخاب
كند و پيامبر از انتخاب آن امتناع كردند، به جبرئيل فرمودند: مرا رها كن، روزى گرسنه و روزى سير باشم، روزى را كه گرسنهام به تضرع و سؤال از پروردگارم مىپردازم و روز سيرى را شكر و حمد او گذارم، جبرئيل گفت: «وُفِّقْتَ لكلِّ خَيْر» «در اين صورت براى هر كار خيرى موفق باشى».
- كمخورى اشتياق و علاقه ملائكه را به دنبال دارد- رسول گرامى (صلى الله عليه و آله) مىفرمايند: كسى كه تسبيح و تمجيدش زياد گرديد و طعام و نوشيدنى و خوابش كم شده ملائكه به سوى او اشتياق و شوق پيدا مىكنند (و او را تأييد مىكنند).
- كمخورى موجب تداوم حيات قلب و پرخورى موجب ميراندن آن است-
- رسول گرامى (صلى الله عليه و آله) فرمودند:«لا تُميتُوا القلوب بكثرَةِ الطّعام و الشَّراب فانَّ القلب يَمُوتُ كالزّرع اذا كثر عليه الماء»:«قلب ها را با زيادى غذا و نوشيدنى نميرانيد، زيرا قلب مثل زراعتى است كه وقتى زياد آب بر آن رود مىميرد».
- در جاى ديگر رسول گرامى فرمودند: «قلب هاى خود را با كمى خنده و كمى خوردن زنده كنيد و با گرسنگى آن را پاك كنيد تا صاف و رقيق شود».
- از بعضى روايات مىتوان استفاده كرد كه كمخورى موجب روشنائى نور معرفت در قلب و پرخورى موجب خاموشى آن است، همان نور معرفت فطرى كه خداوند براى تشخيص صلاح و فساد در نهاد هر انسانى قرار داده است. در ذيل شماره 5 گفتيم قلب با كم خورى از كسب معرفت و حكمت و دانش باز مىايستد. ولى اينجا مىگوئيم اگر كار از حد بگذرد قلب مىميرد،
- رسول گرامى (صلى الله عليه و آله) فرمودند: لا تَشْبَعُوا فَيطفَىء نُورٌ المعرفة مِنْ قُلُوبِكم «شكمها را پر نكنيد كه نور معرفت و شناخت از سرزمين قلب هاى شما خاموش مىشود».
- كمخورى موجب ورود به مقامات عالى و ملكوت آسمانها و زمين و در مقابل پرخورى مانع آن است-
- رسول خدا (صلى الله عليه و آله) فرمودند: «لا يَدْخُلُ مَلَكُوتُ السَّمواتِ وَ الارْضِ مَنْ مَلأَبَطنُه» «كسى كه شكمش را پر كرد، داخل ملكوت آسمانها و زمين نمىشود»كنايه از اين كه ترقى نخواهد كرد.
- كمخورى مايه نزول رحمت خداوندى و پرخورى مايه غضب الهى و دورى از خداوند و رحمت او است.
- امام باقر (عليه السلام) فرمودند: «ما مِنْ شىء ابْغَضُ الَى اللّهِ مِنْ بَطْنِ مَمْلُوّ»:«هيچ چيزى نزد خداوند مبغوضتر از شكم پر نيست»شبيه به اين روايت كه به جاى «مملوّ»، «مِلآن» دارد،
- نيز از رسول گرامى (صلى الله عليه و آله) رسيده است. در روايتى ديگر امام باقر (عليه السلام) فرمودند: «أبْعَد الخَلقِ من اللّه اذا ما إمتلا بطنُه»: «هنگامى كه شكم كسى پر شود، در اين لحظه دورترين مخلوق به خداوند است».
- كمخورى موجب رقّت قلب و تأثير موعظه در آن مىگردد.
- در روايتى از رسول اسلام (صلى الله عليه و آله) آمده: «ايّاكُم و فُضُول المطعم فَإنَّه يَسُمُّ القلب بالفَضلة و يُبْطىء بالجوارحِ عن الطّاعةِ و يَصَمّ الهِمَمُ عن سِماع المَوعِظَة»: «بپرهيزيد از پرخورى و زيادى غذا زيرا قلب با
زيادى غذا متأثر و مسموم مىشود، و جوارح از طاعت خدا كند مىگردد و همتها از شنيدن موعظه سنگينى مىكند»
- كم خورى مايه انديشه و فكر مستقيم و صحيح مىگردد و پرخورى موجب حماقت و نادانى و عدم تفكر صحيح و سليم است.
- لقمان به فرزندش گفت: اى فرزند من هنگامى كه معده پر شد، تفكر به خواب مىرود و حكمت و دانش لال مىشود (و قدرت راهنمائى و روشنائى ندارد) و اعضاء و جوارح از عبادت باز مىماند.
- مولى نيز فرمودند: «مَنْ اقْتَصَدَ فى أكْلِه كَثُرَتْ صِحَّتُه وَ صَلُحَتْ فِكْرَتُه»: «كسى كه ميانهروى در خوردن پيشه كند سلامتى او افزون و فكرش نيك مىگردد».
- كم خورى مايه حال دعا و مناجات و راز و نياز است و پرخورى ميراننده اين حال- اين مسئله شايد به تجربه ثابت شده چه بسا كسانى ارده كنند شب جمعه مشغول دعا و راز و نياز باشند ولى در اثر پرخورى حال دعا به آنها دست نمىدهد، بلكه آنچه به آنها دست مىدهد حالت خواب و چرت است.
- چه بسا شيطان انسان را به وسيله پرخورى از مشغول شدن به عبادت و حال انابة بازمىدارد، در حديثى آمده كه گفتگوئى بين حضرت يحيى (عليه السلام) و شيطان درگرفت. طبق آن حديث حضرت يحيى (عليه السلام) به شيطان گفت اين چيزهائى كه به تو آويزان ست چيست؟ گفت: اينها وسيله شهواتى است كه فرزندان آدم را با آنها مشغول مىكنم حضرت فرمود آيا از اينها چيزى براى من هم هست؟ گفت: بله؟ چه بسا مىشود كه سيرغذا مىخورى و تو را مشغول مىكنيم و از نماز و ذكر باز مىداريم.
- حضرت گفت: قسم به خدا كه ديگر شكم خود را از غذا پر نكنم، شيطان نيز گفت قسم به خدا كه هرگز مسلمانى را نصيحت نكنم (كه راه فرار را ياد گيرد).
- سپس امام جعفرصادق (عليه السلام) نيز فرمودند: «كه به خدا قسم بر گردن جعفر و آل او است كه شكمهايشان را هرگز پر از طعام نكنند و به خدا قسم بر گردن جعفر و آل جعفر است كه عملى هرگز براى دنيا انجام ندهند».
اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم
