بسم الله الرحمن الرحیم
اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم
فضیلت علی بن ابیطالب امیرالمومنین علیه السلام در قرآن :1-
ابن عباس مفسر بزرگ قرآن قائل است که در قرآن کریم 300 آیه در شأن و
فضائل علی بن ابیطالب و ائمه اطهار علیهم السلام وجود دارد برادران اهل سنت ما به 100 آیه آن اعتراف دارند
از این 100 آیه ما 40 آیه را گلچین کرده و در اختیار برادران و خواهران ایمانی خود عرضه می کنیم امید است
که مورد قبول پروردگار متعال قرار گیرد و ثواب آن را تقدیم پدر و مادر خود هدیه می فرستم .
1 - « فتَلَقی آدَمُ مِن رَبِّهِ کَلِماتٍ فَتابَ عَلَیهِ اِنَّهُ هُوَ التَّوابُ الرَّحیمُ » 1
سیوطی در 2 تفسیر آیه : فتلقی آدم من ربه کلمات در سوره بقره می گوید : « ابن بخار از ابن عباس روایت کرده گفت : من از رسول خدا ((صل الله علیه وآله وسلم )) پرسیدم این کلماتی که آدم از خدا تلقی کرد و خدا به احترام آن کلمات توبه اش را پذیرفت چه بود ؟ فرمود : سوگند به حق ، محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین بود . »
2 - « وَ فِی الاَرضِ قَطِعٌ مُتَجاوِراتٌ وَ جَنّاتٌ مِن اَعناب » 3
« و در روی زمین ، قطعاتی در کنار هم قرار دارد که با هم متفاوتند ، ( و نیز ) باغهائی از انگور و زراعت و نخلها ، ( و درختان میوه گوناگون که گاه بر یک پایه می رویند و گاه بر و پایه ، ( و عجیب تر آنکه ) همه آنها از یک آب سیراب می شوند ، و یا این حال بعضی از آنها را از جهت میوه بر دیگری برتری می دهیم . در اینها نشانه هایی است برای گروهی که عقل خویش را بکار می گیرند . » على علیه السلام به قنبر فرمود: اى قنبر، خداوند تبارک و تعالى ولایت ما را به اهل آسمانها و زمین و هرآنچه در آنهاست؛ از انس و جن میوهها عرضه داشته است هر کدام ولایت ما را پذیرفته پاک و پاکیزه و مطبوع و گوارا گشته است و هر کدام نپذیرفته، پست و پلید و متعفن شده است. برخى او را از اصحاب على علیه السلام شمرده و در ردیف کسانى آوردهاند که در گرایش به امیرالمؤمنین علیه السلام پیشقدم بودهاند. او به سبب مهر و محبت به على علیه السلام به دست حجاج بن یوسف ثقفى- لعنت خدا بر او باد- به شهادت رسیده است.
3 – « اِنَّ اللهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّوُنَ عَلَی النَّبِیِّ یا اَیُها الَّذینَ امَنوا صَلّوُ عَلَیهِ وَ سَلِّموُا تَسلیماً » 4
« و خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود می فرستند ، ای کسانی که ایمان آورده اید ، بر او درود فرستید و سلام گویید و کاملاً تسلیم ( فرمان او ) باشید » صحیح مسلم بسند خود از ابن مسعود انصاری روایت کرد که گفت : روزی رسول خدا (صل الله علیه وآله وسلم ) بر ما وارد شد در حالیکه ما در مجلس سعد بن عباده نشسته بودیم ، بشیر پسر سعد عرضه داشت : یا رسول الله به حکم قرآن کریم مأمور شده ایم بر تو صلوات بفرستیم ، چگونه صلوات بفرستیم ؟
رسول خدا سکوت کرد تا آنجا که گفتم ای کاش بشیر این سوال را نکرده بود ، آنگاه رسول خدا فرمود : بگویید :
اَلَّهُمَ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی آلِ مُحَمَّدٍ کَما صَلَّیتَ عَلی اِبراهیمَ وَ بارِکَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ عَلی آلِ مُحَمَّدٍ کَما بارِکتَ عَلی اِبراهیمَ فیِ العالَمینَ انَّکَ حَمیدٌ مَجیدٌ . . قَالَ الصَّلَاةُ عَلَیْهِ وَ التَّسْلِیمُ لَهُ فِی کُلِّ شَیْءٍ جَاءَ بِهِ. تصدیق رسول الله (صل الله علیه وآله وسلم ) و التسلیم له ..... ص : 270
فَقَالَ جَعْفَرٌ [علیه السلام ] یَا أَبَا هَاشِمٍ لَقَدْ قَالَ مَا لَا یَعْرِفُ تَفْسِیرَهُ قَالَ وَ سَلِّمُوا [الْوَلَایَةَ] لِعَلِیٍّ تَسْلِیما :تفسیر [سورة الأحزاب(33): آیة 56]
برسول خدا گفته شد که ما میدانیم چگونه بتو سلام دهیم اما کیفیت صلوات را بیان کن آن جناب فرمود بگوئید
الهم صل على محمد و آل محمد کما صلیت و بارکت على ابراهیم و آل ابراهیم انک حمید مجید عیون أخبار الرضا علیه السلام /باب بیست و سیم«در ذکر مجلس آن جناب با مأمون ملعون در فرق میان عترت و امت است» .. ترجمه آقا نجفى ج1 177
از امام محمد باقر علیه السلام روایت است: به آن حضرت عرض کردم که: نماز بر پیغمبر صلى الله علیه و آله چگونه بود؟ حضرت فرمود که: «چون امیر المؤمنین علیه السلام آن حضرت را غسل داد و کفن کرد، پردهاى بر روى پیغمبر انداخت و او را پوشانید. پس ده نفر را بر او داخل گردانید و دور آن حضرت را گرفتند و امیر المؤمنین علیه السلام در میان ایشان ایستاد و فرمود: «إِنَ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ على النَّبِیِ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً» «3»، یعنى: «به درستى که خدا و همه فرشتگانش رحمت و صلوات مىفرستند بر پیغمبر (که محمد) است. اى کسانى که ایمان آوردهاید، صلوات فرستید بر او و سلام گویید؛ سلام گفتنى» (یا تسلیم نمایید خود را و انقیاد او را مرعى دارید). و آن گروه چنانچه حضرت امیر المؤمنین مىگفت، مىگفتند و این راکهمىخواند مىخواندند تا آنکه اهل مدینه و اهل عوالى «1» و اطراف آن بر آن حضرت نماز کردند». تحفة الأولیاء (ترجمه أصول کافى)
4 – وَ قَرنَ بُیُتِکُنَّ وَ لا تَبَرَّجنَ الجاهِلیَّهِ وَالاُولَی اَقِمنَ الصَّلاةَ وَ آتینَ الزَّکوةَ و اَطِعنَ اللهَ وَ رَسوُلَهُ اِنَّما یُریدُ اللهُ لِیُذهِبَ عَنکُمُ الرِّجسَ اَهلَ البَیتِ و یُطَهِّرَکُم تَطهیراً 5
« و در خانه های خود بمانید و همچون دوران جاهلیت نخستین ( در میان مردم ) ظاهر نشوید ، و نماز را بر پا دارید و زکات را بپردازید و خدا و رسولش را اطاعت کنید ، خداوند فقط می خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد . » .....صحیح مسلم از صفیه دختر شیبه روایت کرد ، که گفت : عایشه گفت روزی بامدادان رسول خدا ( صل الله علیه وآله وسلم) در حالیکه پتویی خال خال از مو بر دوش داشت در منزل نشسته بود که حسن بن علی و بعد از او حسین بن علی و بعد از او حسین و بعد از لحظه ای فاطمه و در آخر علی بر او آمدند . و آن جناب ایشان را در زیر آن پتو جای می داد وقتی همه جمع شدند این آیه ( ... انما یرید ... تطهیرا ) را تلاوت کرد .
5 – «اَفَمَن کانَ عَلی بَیَّنَهٍ مِن رَبِّهِ وَ یَتلوُهُ شاهِدٌ مِنهُ وَ مِن قَبلِهِ کِتابُ مُوسی اِماماً وَ رَحمَهً اولئِکَ یُومِنوُنَ بِهِ وَ مِن یَکفُر بِهِ مِنَ الاَحزابِ فَالنَّارُ مَوعِدُهُ فَلاتَکُ فی مِریَهٍ مِنهُ اِنَّهُ الحَقُّ مِن رَبِّکَ وَ لکِنَّ اَکثَرَ النّاسِ لا یُومِنوُنِ .6
« آیا آن کس که دلیل آشکاری از پروردگار خویش دارد و بدنبال آن شاهدی از سوی او می باشد و پیش از آن کتاب موسی که پیشوا و رحمت بود ( گواهی بر آن می دهد همچون کسی است که چنین نباشد ) ؟ ! آنها ( حق طلبان و حقیقت جویان ) به او ( که دارای این ویژگیهاست ) ایمان می آورند ! و هر کس از گروههای مختلف به او کافر شود ، آتش وعده گاه اوست ! پس تردیدی در آن نداشته باش که حق است از پروردگارت ولی بیشتر مردم ایمان نمی آوردند . »!
سیوطی در دُرّ منثور در ذیل این آیه می گوید : ابن ابی حاتم و ابن مردویه و ابونعیم در کتاب المعرفه از علی بن ابیطالب (علیه السلام) روایت کرده که فرمود : هیچ مردی از قریش نیست مـگر آنکه درباره اش طائفه ای از آیات قرآن نازل شده :
مردی عرضه داشت : درباره تو چه نازل شده ؟ فرمود : مگر در سوره هود نخوانده ای ( افمن کان علی بینه ... ) رسول خدا ( صل الله علیه وآله وسلم) بر بینه ای از پروردگارش بود ؛ و من شاهدی از خاندانش .
6 – اِن تَتُوبا اِلیَ اللهِ فَقَد صَغَت قُلُوبُکُما وَ اِن تَظاهَرا عَلَیهِ فَاِنَّ اللهَ هُوَ مَوَلاهُ وَ جِبریلُ وَ صالحُ المُومنینَ وَ المَلائِکَهُ بَعدَ ذلِکَ ظَهیرٌ .»7
« اگر شما ( همسران پیامبر ) از کار خود توبه کنید ( به نفع شماست ، زیرا ) دلهایتان از حق منحرف گشته ، و اگر بر ضد او دست به دست هم دهید ، ( کاری از پیش نخواهید برد ) زیرا خداوند یاور اوست و همچنین جبرئیل و مؤمنان صالح و فرشتگان بعد از آنان پشتیبان اویند » . سیوطی در الدرمنثور در ذیل این آیه از ابن مردویه ، از اسماء بنت عمیس روایت کرده که در معنای جمله ( و صالح المومنین ) گفته : مراد علی بن ابیطالب است .
7 – «للنَجعَلَها لَکُم تَذکِرَهٌ وَ تَعِیَهآ اُذُنٌ واعِیَهٌ .»8
« تا آن را وسیله تذکری برای شما قرار دهیم و گوشهای شنوا آن را دریابد و بفهمد . »... ابن جریر طبری در تفسیرش بسند خود از مکحول روایت کرده که می گفت : رسول خدا ( صل الله علیه وآله وسلم) بعد از آنکه این آیه را خواند ، رو کرد به علی (علیه السلام) و فرمود : از خدا خواسته ام تا آن را گوش تو قرار دهد ، آنگاه علی (علیه السلام) فرمود : از آن به بعد هیچ کلامی از رسول خدا ( صل الله علیه وآله وسلم) نشنیدم که فراموشش کنم.
8 – «اَلَّذینَ یُنفِقُونَ اَموالَهُم بِالَّلیلِ وَ النَّهارِ سِراً وَ علانیهً فَلَهُم اَجرُهُم عِندَ رَبِّهِم وَ لا خَوفٌ عَلَیهِم وَ لا هُم یَحزَنُونَ .»9 البقر/274)
« آنها که اموال خود را شب و روز پنهان و آشکار انفاق می کنند مزدشان نزد پروردگارشان است نه ترسی بر آنهاست و نه غمگین می شوند . » ابن اثیر جذری صاحب اسد الغابه به دو طریق از مجاهد از ابن عباس ، روایت کرده که در ذیل آیه فوق گفته : این آیه در حق علی بن ابیطالب (علیه السلام) نازل شد ، چه آن جناب چهار درهم داشت که یکی را در شب و یکی را در روز ، یکی را سری و یکی را آشکار انفاق کرده بود .
9 – «اِنَّ الَّذینَ اَمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالحاتِ سَیَجعَلُ لَهُم الرَّحمنُ وُدّاً .»10=مریم 96
« مسلماً کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند خداوند رحمان محبتی برای آنها در دلها قرار می دهد ! » .ریاض النضره می گوید و یکی از آنها – یعنی از آیاتی که در شأن علی (علیه السلام) نازل شده آیه : ( سیجعل لهم الرحمن ودا ) می گوید که ابوحنیفه گفته : هیچ مؤمنی در دنیا باقی نمی ماند مگر آنکه در دلش محبتی از علی (علیه السلام) و اهل بیت او خواهد بود .
10 – «اِنَّ الَّذینَ اَمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ اوُلئِکَ هُم خَیرُ البَریَّهِ . »11/بینه 7
« ( اما ) کسانی که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند ، بهترین مخلوق ( خدا ) یند . »
سیوطی در درّ منثور در ذیل آیه مورد بحث از ابن عسا کراز جابربن عبدالله روایت کرده که گفت : نزد رسول خدا ( صل الله علیه وآله وسلم) بودیم که علی (علیه السلام) آمد و رسول خدا (صل الله علیه وآله وسلم ) به ما فرمود : به آن خدایی که جانم بدست اوست این که می آید و شیعیانش هر آینه و به یقین رستگاران در روز قیامتند آنگاه این آیه ( ان الذین آمنوا .... خیرالبریه ) نازل شد و به همین جهت اصحاب رسول خدا ((صل الله علیه وآله وسلم )) بهر وقت علی را می دیدند می گفتند خیرالبریه دارد می آید .
11 – «اَجعَلتُم سقایَهَ الحاجِّ وَ عِمارَهَ المَسجِدِ الحَرامِ کَمَن امَنَ بِاللهِ وَالیَومِ الاَخِرِ وَ جاهَدَ فی سَبیلِ اللهِ وَ اللهُ لا یَهدی القَومَ الظّالِمینَ .» (توبه/19)12
« آیا سیراب کردن حجاج و آباد ساختن مسجدالحرام را همانند ( عمل ) کسی قرار دادید که به خدا و روز قیامت ایمان آورده و در راه او جهاد کرده است ! ( این دو نزد خدا برتر است ؛ و آنها پیروز و رستگارند ! »
سیوطی ( در درّ منثور ) در ذیل آیه شریفه مورد بحث گفته ، ابونعیم در کتاب فضائل الصحابه و ابن عسا کراز انس روایت کرده اند که گفت : عباس و شیبه صاحب اختیارات کعبه با یکدیگر افتخار می کردند ، عباس می گفت : من از تو شریفترم چون من امین خانه خدا و خزینه دار آنم ، آیا اگر تو از من شریفتر بودی چرا مردم تو را امین بر اینکار ندانستند و مرا امین دانستند ؟ علی (علیه السلام) از این تفاخر خبردار شد و هر یک افتخار خود را بر آن جناب نقل کرد . داوری خواستند آن جناب فرمود : دعواتان نشود من از هر دوی شما شریفترم ، چه من اولین کسی هستم که ایمان آورده مهاجرت کرد ، پس آن دو نفر به اتفاق علی (علیه السلام) خدمت رسول خدا (صل الله علیه واله وسلم ) رفتند و داستان خود باز گفتند ، رسول خدا ((صل الله علیه وآله وسلم )) چیزی در پاسخشان نفرمود لاجرم برگشتند ، بعد از چند روز آیه شریفه ( اجعلتم سقایه الحاج ... ) بر پیامبر اسلام نازل شد .
12 - « وَ قِفوُهُم اِنَّهُم مَسئوُلُونَ .» " آیه 24 صافات 13
« آنها را نگهدارید که باید بازپرسی شوند . »
صواعق المحرقه می گوید : چهارمین آیه که در شان علی بن ابیطالب نازل شد آیه ( وقفوهم انهم مسئولون ) است ، می گوید :دیلمی از ابن سعید خدری روایت کرده که رسول خدا ((صل الله علیه وآله وسلم )) این آیه را خواند و فرمود : مسئول از ولایت علی (علیه السلام) هستند ، آنگاه می گوید : مقصود واحدی هم که در تفسیر این آیه گفته :روایت شده که مسئول از ولایت علی و اهل بیت علیه السلام هستند همین روایت است چون خدای تعالی پیغمبر خود را فرماید تا به خلق اعلام کند : که در برابر تبلیغ رسالت به غیر از مودت قربای او مزدی نمی خواهد و معنای این آیه است که ایشان را می پرسند آیا اهل بیت پیغمبر را آنطور که می بایستی دوست داشتید یا نه ؟ و آنطور که رسول خدا ( صل الله علیه وآله وسلم) درباره شان سفارش کرده بود عمل کردید یا خیر ، بلکه در عوض حق آنان را ضایع نموده از احقاقش مضاعقه کردید . پس منظور از سوال مطالعه آثار است .
13 – «یا اَیُّهَا الَّذینَ امَنوُا مِن یَرتَدَّ مِنکُم عَن دینهِ فَسَوفَ یَاتِی بِقَومٍ یُحِبُّهُم وَ یُحِبُّونَهُ اَذِلَّهٍ علَی المُومنینَ اَعِزَّه عَلَی الکافرینَ یُجاهِدوُنَ فیِ سَبیلِ اللهِ وَ لا یَخافوُنَ لَومَهَ لائِمٍ ذلِکَ فَضلُ اللهِ یُؤتیهِ مَن یَشَاءُ اللهُ واسِعٌ علیمٌ .» (َمائده آیه 54.) 14.
« ای کسانی که ایمان آورده اید ! هر کس از شما ، از آئین خود باز گردد ، به خدا زیانی نمی رساند ، خداوند جمعیتی را می آورد که آنها را دوست دارد و آنان ( نیز ) او را دوست دارند ، در برابر مؤمنان متواضع ، و در برابر کافران سر سخت و نیرومندند ؛ آنها در راه خدا جهاد می کنند و از سرزنش هیچ ملامتگری هراسی ندارند . این فضل خداست که به هر کس بخواهد ( و شایسته ببیند ) می دهد و ( فضل ) خدا وسیع ، و خداوند داناست .
فخر رازی در تفسیر کبیر در ذیل آیه فوق می گوید : جمعی گفته اند : این آیه درباره علی (علیه السلام) نازل شده و دلیل بر آن 2 وجه است اول اینکه رسول خدا ( صل الله علیه وآله وسلم) وقتی خواست رایت جنگ خیبر را بدست آن جناب بدهد روز قبلش فرمود : فردا رایت جنگ را به مردمی میدهم که خدا و رسول را دوست می دارد و خدا و رسول او را دوست می دارند ، و این نشانی همان نشانی است که در آیه مورد بحث آمده پس قهراً مقصود از کلمه قوم در آیه شریفه کسی به غیر از علی (علیه السلام) نمی تواند باشد.
دوم اینکه بعد از آیات مورد بحث آیه ولایت یعنی ( انَّما وَلیُّکم اللهُ وَ رَسولَهُ والذینَ اَمَنوُا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلوهَ وَ یؤتونَ الزَّکوهَ وَ هم راکِعوُنِ ) (المائدة /55)
قرار دارد که بدون هیچ تردیدی درباره علی (علیه السلام) نازل شده پس بهتر است بگوئیم آیات قبل از آن نیز درباره آن جناب است .
14 – «یا اَیِّهَا الَّذینَ امَنوُا اتَّقوا اللهَ وَ کوُنوُا مَعَ الصّادقینَ .» التوبة آیة 119] 15 .
« ای کسانی که ایمان آورده اید از ( مخالفت فرمان ) خدا بپرهیزید و با صادقان باشید ! »
سیوطی ( در درّ منثور ) در ذیل آیه مورد بحث می گوید : ابن عباس روایت کرده که گفت : منظور از صادقین علی بن ابیطالب (علیه السلام) است نیز می گوید : ابن عسا کرازابی جعفر (علیه السلام) روایت کرده که در تفسیر آیه ( کونوا مع الصادقین ) فرمود : منظور این است که با علی بن ابیطالب باشید .
15 – «وَ ما اَرسَلنا مِن قَبلَکَ اِلّا رِجالاً نُوحی اِلَیهِم فَاسئَوُا اَهلَ الذِّکرِ کُنتُم لا تَعلَموُن .» (نحل/ 43)
« و پیش از تو ، جز مردانی که به آنها وحی می کردیم نفرستادیم . نحل 14 / 34 16 .
اگر نمی دانید از آگاهان بپرسید ( تا تعجب نکنید از اینکه پیامبر اسلام از میان همین مردان برانگیخته
شده است ) !
تفسیر ابن جریر طبری در ج 17 ص 5 به سند خود از جابر جعفی روایت کرده که گفت : وقتی این آیه نازل شد علی (علیه السلام) فرمود اهل ذکر مائیم .
16 – «وَ اَذانٌ مِنَ اللهِ وَ رَسوُلِهِ اِلیَ النّاسِ یَومَ الحَجِّ الاَکبَرِ اَنَّ اللهَ بریٌ مِنَ المُشرکینَ وَ رَسوُلُهُ فاِن تُبتُم فَهُوَ خَیرٌ وَ اِن تَوَلَّیتُم فَاعلَموُا اَنَّکُم غَیرُ مُعجِزِیَ اللهِ وَ بَشِّرِ الَّذینَ کَفَروُا بِعَذابٍ اَلیمٍ .» ( توبه/3)17
« و این ، اعلامی است از ناحیه خدا و پیامبرش به ( عموم ) مردم در روز حج اکبر ( روز عید قربان ) که : خداوند و پیامبرش از مشرکان بیزارند ! با این حال توبه کنید برای شما بهتر است ! و اگر سرپیچی نمایید ، بدانید شما نمی توانید خدا را ناتوان سازید ( و از قلمرو قدرتش خارج شوید ) ! و کافران را به مجازات دردناک بشارت ده ! »
سیوطی در درّ منثور در ذیل آیه شریفه می گوید : ابن ابی حاتم از حکیم بن حمید روایت کرده که گفت : علی بن حسین (علیه السلام) به من فرمود : برای علی (علیه السلام) در کتاب خدا نامی است که مردم آن را نمیدانند ، پرسیدم آن کدام است ؟ فرمود : مگر نشنیدی آیه ( و اذان من الله ... ) به خدا سوگند اذان همو است .
17 – «فَما یُکَذِّبُکُ بَعدُ بالّدینِ .» (تین/7)18.
« پس چه چیز سبب می شود که بعد از این همه ( دلایل روشن ) روز جزا را انکار کنی ؟! »
صاحب تاریخ بغداد ج دوم ص 97 سند خود از انس روایت کرده که سوره ( تین ) بر رسول خدا ( صل الله علیه وآله وسلم) نازل شد سخت خوشحال شد به حدی که شدت شادمانیش بر همه ما معلوم گشت آنگاه بعدها از ابن عباس تفسیر سوره را پرسیدم گفت اما منظور از کلمه ( تین ) سرزمین شام است تا آنجا که گفت منظور از دین در جمله ( فما یکذب بعد بالدین ) علی بن ابیطالب است .
18 – «اِنَّ اللهَ اصطَفی آدَمَ وَ نُوحاً آلَ اِبراهیمَ وَ آلَ عِمرانَ عَلَی العالِمینَ .» (آل عمران /33)19
« خداوند ، آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان برتری داد . »
فخر رازی در تفسیر کبیر خود در ذیل آیه شریفه روایت کرده که علی (علیه السلام) فرمود : رسول خدا ( صل الله علیه وآله وسلم) هزار باب علم به من آموخت که خودم نیاز هربابی هزار باب دیگر استنباط کردم . ( استیعاب ج دوم ص 436 ) می گوید : معاویه همواره مسائلی که برایش پیش می آمد می نوشت و از علی (علیه السلام) می پرسید و چون شنید که آن جناب را کشتند گفت : فقه و علم با مرگ پسر ابوطالب مُرد ؛ برادرش عتبه به او گفت : اهل شام این حرف را از تو نشنوند ، گفت : ول کن .
19 – «اَفَمَن وَعَدناهُ وَعداً حَسَناً فَهُوَ لاقیِه کَمَن مَتَّعناهُ مَتاعَ الحَیاهِ الدُّنیا ثُمَّ هُوَ یَومَ القِیامَهِ مِنَ المُحضَرینَ .» (سوره قصص آیه 61) 20
« آیا کسی که به او وعده نیکو داده ایم و به آن خواهد رسید ، همانند کسی است که متاع زندگی دنیا به او داده ایم سپس روز قیامت ( برای حساب و جزا ) از احضار شدگان خواهد بود ؟! »
تفسیر ابن جریر طبری ج 2 ص 62 به سند خود از مجاهد روایت کرده که گفت : آیه ( افمن وعدناه ) درباره حمزه و علی بی ابیطالب و ابی جهل نازل شده و محب طبری در کتاب ریاض النضره ج دوم ص 207 آنرا آورده و مجاهد گفته است این آیه درباره علی (علیه السلام) و حمزه و ابی جهل نازل شده است .
20 – «اَفَمَن شَرَحَ اللهُ صَدرَهُ لِلاِسلامِ فَهُوَ عَلَی نُورِ مِن رَبِّهِ فَوَیلٌ لِلقاسِیَهِ قُلُوبُهُم مِن ذِکرِ اللهِ اوُلئِکَ فی ضَلالٍ مُبینٍ .» (زمر/22) 21
« آیا کسی که خدا سینه اش را برای اسلام گشاده است و بر فراز مرکبی از نور الهی قرار گرفته ( همچون کوردلان گمراه است ؟! ) وای بر آنان که قلمهایی سخت در برابر ذکر خدا دارند ! آنها در گمراهی آشکاری هستند » .
( ریاض النضره ج 2 ص 207 ) می گوید و یکی از آیات نازله در فضل علی (علیه السلام) آیه ( افمن شرح الله صدر ... ) است که در مقایسه میان علی و حمزه و ابوطالب و اولاد او که دچار قساوت بودند نازل شده است.
21 – «مِنَ المُؤمنینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدوا اللهَ عَلَیهِ فَمِنهُم مَن قَضی نَحبَهُ وَ مِنهُم مَن یَنتَظِرُ وَ ما بَدَّلوُا تَبدیلاً .» (توبه/ 128) 22
« در میان مؤمنان مردانی هستند که بر سر عهدی که با خدا بستند صادقانه ایستاده اند ؛ بعضی پیمان خود را به آخر بردند ( و در راه او شربت شهادت نوشیدند ) و بعضی دیگر در انتظارند و هرگز تغییر و تبدیلی در عهد و پیمان خود ندادند » .
صواعق المحرقه می گوید : از علی (علیه السلام) هنگامی که بر منبر کوفه قرار داشت از این آیه سوال شد ، فرمود : این آیه درباره من و عمویم حمزه و پسر عمویم عبیده بن حارث بن عبدالمطلب نازل شد ، چه عبیده در روز بدر شهید شد و حمزه در جنگ احد به شهادت رسید و من منتظرم تا شقی ترین امت این را با خون این رنگین کند ، آنگاه اشاره به ریش خود و سپس بسر خود نمود فرمود : این عهدی است که حبیب من ابوالقاسم به من سپرده است .
22 – «وَالَّذی جاءَ بِالصَّدقِ وَ صَدَّقَ بِهِ اوُلئِکَ هُمُ المُتَّقُونَ .» (زمر/33) 23
« اما کسی که سخن راست بیاورد و کسی که آن را تصدیق کند ، آنان پرهیزکارانند »
سیوطی در درّ منثور در ذیل این آیه شریفه می گوید : ابن مردویه ازابی هریره روایت کرده که رسول خدا ( صل الله علیه وآله وسلم) فرمود : ( والذی جابالصدق ) منم و ( صدق به ) علی بن ابیطالب است .
23 –« مَرَجَ البَحرِینِ یَلتَقیِانِ بَینَهما بَرزَخٌ لا یَبغِیانِ . فَبِاَیَّ ءالاء رَبِّکُما تُکَذِّبانِ . یَخرُجُ مِنهُما اللُّؤلُوءُ وَ المَرجانُ .» (الرحمن /19/20/21/22)24
« دو دریای مختلف ( شور و شیرین – گرم و سرد ) را در کنار هم قرار داد ، در حالی که با هم تماس دارند » در میان آن دو برزخی است که یکی بر دیگری غلبه نمی کند ( و به هم نمی آمیزند ) ! پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار می کنید ؟! از آن دو لؤلؤ خارج می شوید .
سیوطی در در منثور در تفسیر این آیه می گوید : ابن مردویه از ابن عباس روایت کرده که گفت : منظور از دو دریا در آیه ( مرج البحرین یلتقیان ... ) علی و فاطمه و منظور از برزخ در جمله ( بینهما برزخ لا یبغیان ) رسول خدا است و مراد از لؤلؤ و مرجان در جمله ( یخرج منهما اللؤلؤ و المرجان ) حسن و حسین (علیه السلام) است.
24 – «اِلَّا الَّذینَ امَنوُا وَ عَمِلوُا الصّالِحاتِ وَ تَواصُوا بِالحَقِّ وَ تَواصوُا بِالصَّبرِ .»(والعصر1تا3)25
« مگر کسانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده اند ، و یکدیگر را به حق سفارش کرده و یکدیگر را به شکیبایی و استقامت توصیه نموده اند . » !
سیوطی در درّ منثور تفسیر سوره عصر می گوید : ابن مردویه از ابن عباس روایت کرده که منظور از ( والعصر – ان الانسان لفی خسر ) اباجهل بن هشام و مقصود از جمله ( الا الذین امنوا و عملوا الصالحات ) علی (علیه السلام) و سلمان است .
25 – «وَهُوَ الَّذی خَلَقَ مِنَ المَاءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَبَاً وَ صِهراً وَ کانً رَبُّکَ قدیراً .» (فرقان/54) 26
« او کسی است که از آب ، انسانی را آفرید ، سپس او را نسب و سبب قرار داد ( و نسل او را از این دو طریق گسترش داد ) و پروردگار تو همواره توانا بوده است . »
شبلنجی صاحب نورالابصار می گوید : و از محمد بن سیرین روایت شده که گفت : این آیه درباره رسول خدا ( صل الله علیه وآله وسلم) و علی بن ابیطالب که پسر عم و شوهر دختر او است نازل شده که هم از راه نسب مربوط به آن جناب است و هم از راه صهر یعنی دامادی .
26 – «وَ الَّذینَ یُؤذُونَ المُؤمِنینَ وَ المُؤمِناتِ بِغَیرِما اکتَسَبُوا فَقَدِ احتَمَلُوا بُهتاناً وَ اِثماً مُبیناً .»(احزاب/56)27
« و آنان که مردان و زنان با ایمان را به خاطر کاری که انجام نداده آزار میدهند ، بار بهتان و گناه آشکاری را به دوش کشیده اند . »
زمخشری در کشّاف در تفسیر آیه شریفه می گوید : بعضی از مفسرین گفته اند : این آیه درباره پاره ای از منافقین نازل شده که علی (علیه السلام) را اذیت نمودند ، واحدی هم در کتاب خود ( اسباب النزول ص 273 ) می گوید : مقاتل گفته این آیه درباره دشمنان علی بن ابیطالب نازل شده ، چه آنکه عده ای از منافقین همواره او را اذیت می کردند .
27 – «اِنَّ الَّذینَ اَجرَموُا کانوا مِنَ الَّذینَ امَنُوا یَضحَکوُنَ .»( مطففین آیه 29.)28
« بدکاران در دنیا پیوسته به مؤمنان می خندیدند . »
رمخشری در کشاف در تفسیر آیه نامبرده می گوید : بعضی گفته اند : روزی علی بن ابیطالب با چند
نفر از مسلمانان می آمد ، جمعی از منافقین که سر راه ایشان بودند به یکدیگر اشاره نموده خندیدند ، بعد که نزد رفقای خود رفتند گفتند : قه قه قه ما امروز اصلح ( کسی که جلوی سرش مو ندارد ) را دیدیم ، آنها نیز خنده را سر دادند و در این ماجرا هنوز علی (علیه السلام) نزد رسول خدا نرسیده بود که این آیه بر آن حضرت نازل شد .
28 – «یا اَیُّها الرَّسوُلُ بَلِّغ ما اُنزِلَ اِلَیکَ مِن رَبِّکَ وَ اِن لَم تَفعَل فَما بَلَّغتَ رِسالَتَهُ وَ اللهُ یَعصِمُکِ مِنَ النّاسِ اَنَّ لا یَهدیِ القَومَ الکافِرینَ .»29
« ای پیامبر ! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است کاملاً ( به مردم ) برسان ! و اگر نکنی ، رسالت او را انجام نداده ای ! خداوند تو را از ( خطرات احتمالی ) مردم ، نگاه می دارد ، و خداوند ، جمعیت کافران ( لجوج ) را هدایت نمی کند . »
( فخر رازی در تفسیر کبیر خود ) در ذیل آیه شریفه ( یا ایها الذین بلغ ما انزل ... ) میگوید : دهم یعنی وجه دهم از وجوهی که مفسرین در نزول این آیه ذکر کرده اند این است که در فضیلت علی بن ابیطالب نازل شد و همین که نازل شد رسول خدا ( صل الله علیه وآله وسلم) دست او را گرفت و فرمود : هر که من مولای او بودم علی مولای اوست . بار الها دوستی کن با کسی که با او دوستی کند و دشمنی کن با کسی که با او دشمنی کند و بعد از آن عمر چون علی را دید گفت : گوارا باد برایت ای پسر ابیطالب که مولای من و مولای هر مومن و مومنه شدی . فخر رازی سپس میگوید : این قول ابن عباس و براءبن عازب و محمد بن علی است .
29 – «ذلِکَ الَّذی یُبَشِّرُ اللهُ عِبادَهُ الَّذینَ ءَامَنوُا وَ عَمِلوُا الصّالحاتِ قُل لا اَسئَلُکُم عَلَیهِ اَجرَاً اِلّا المَوَدَّهَ فی القُربی وَمَن یَفتَرِف حَسَنَهٌ نَزِد لَهُ فیها حُسناً اِنَّ اللهَ غَفُورٌ شکُورٌ .»30
« این همان چیزی است که خداوند بندگانش را که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده اند به آن نوید می دهد ! بگو : من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمی کنم جز دوست داشتن نزدیکانم ( اهل بیتم ) ؛ و هر کس کار نیکی انجام دهد بر نیکیاش می افزایم ، چرا که خداوند آمرزنده و سپاسگزار است . »
مستدرک الصحیحین 31 به سند خود از علی بن الحسین (علیه السلام) خطبه ای را روایت کرده که حسن بن علی (علیه السلام) بعد از شهادت پدر بزرگوارش ایراد فرمود ، و در آن فضایل اهل بیت را بر شمرد تا آنجا که فرمود : من از اهل بیتی هستم که پروردگار عالم مودت ایشان را بر هر مسلمانی واجب کرده ، به پیامبرش دستور داده که ( ... قل لا اسئلکم علیه اجراً اِلا الموده فی القربی ... )
30 – «وَ مِنَ النّاسِ مَن یَشریِ نَفسَهُ ابتِغاءَ مَرضاتِ اللهِ و اللهُ رَؤُفٌ بِالعِباد .»32
« بعضی از مردم ( با ایمان و فداکار ، همچون علی (علیه السلام) در « لیله المبیت » به هنگام خفتن در جایگاه پیغمبر ( صل الله علیه وآله وسلم) ) ، جان خود را به خاطر خشنودی خدا می فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است .
حاکم در ص 4 جزء 3 مستدرک از ابن عباس آورده است که :علی جان خویش را به معرض فروش در آورده و لباس پیامبر را بر تن پوشیده و حاکم در همان صفحه 4 جزء 3 مستدرک از علی بن الحسین (علیه السلام) نقل کرده ، نخستین کسی که جان خویش را به خاطر رضای خدا در معرض فروش قرار داد علی بن ابیطالب بود که در رختخواب پیامبر ( صل الله علیه وآله وسلم) خوابید .
31 – «فَمَن حاجَّکَ فیهِ مِن بَعدِ ما جاءَکَ مِنَ العِلمِ فَقُل تَعالَوا نَدعٌ اَبناءَناَ وَ ابناءکُم وَ نِساءَنا و نِساءَ کُم وَ اَنفُسَنا وَ اَنفُسَکُم ثُمَّ نَبتَهِل فَنَجعَل لَعنَتُ اللهِ عَلَی الکاذِبینَ .»33
« هر گاه بعد از علم و دانشی که ( درباره مسیح ) به تو رسیده ( باز ) کسانی با توجه محاجه و ستیز برخیزند ، به آنها بگو : بیائید ما فرزندان خود را دعوت نمائیم ، شما هم فرزندان خود را ؛ ما زنان خویش را دعوت نمائیم ، شما هم زنان خود را ، ما از نفوس خود دعوت کنیم ، شما هم از نفوس خود؛ آنگاه مباهله کنیم و لعنت بر دروغگویان قرار دهیم . »
32 – «سَلامُ عَلی ال یاسیِن . »34
ابن ماهیار در تفسیرش روایت کرده است از سلیم بن قیس هلالی که حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) فرمود که : رسول خدا ( صل الله علیه وآله وسلم) اسمش یاسین است و مائیم که خدا در شأن ما فرموده است سلام علی ال یاسین.
ابن حجر 35 از فخر رازی نقل کرده است که : اهل بیت حضرت رسول ( صل الله علیه وآله وسلم) با آن حضرت مساویند در پنج چیز : در سلام و فرموده است درباره رسول ( صل الله علیه وآله وسلم) السلام علیک ایها النبی و در باره اهل بیت که سلام علی ال یاسین و در صلوات بر او و بر ایشان در تشهد و فرمود : در حق رسول ( صل الله علیه وآله وسلم) « طه » یعنی با طاهر و در شأن اهل بیت ( و یطهر کم تطهیراً ) و در حرمت تصدق و در محبت در شأن رسول ( صل الله علیه وآله وسلم) فاتبعونی یحبکم الله و در شأن اهل بیت قل لا اسالکم علیه ...
33 – «وَالسّابِقوُنَ السّابِقوُنَ اوُلئکَ المُقَرَّبوُنَ .»36
« ( و سومین گروه ) پیشگامان پیشگامند ، آنها مقربانند ! »
دیلمی در حدیث 29 فصل دوم باب 9 صواعق ابن حجر نیز آمده است از عایشه و طبرانی و ابن مردویه از ابن عباس نقل کرده اند که پیامبر ( صل الله علیه وآله وسلم) فرمود : سبقت گیرندگان سه نفرند سبقت به موسی ، یوشع بن نون است و سبقت گیرنده به عیسی (علیه السلام) صاحب یاسین است و سبقت گیرنده به محمد علی بن ابیطالب است موفق به احمد و فقیه بن معازلی نیز از ابن عباس آنرا نقل کرده است .
34 – «لا یَستوی اَصحاب النّار و اَصحاب الجنَّه اصحاب الجنَّه هُمُ الفائِزوُن .»37
« هرگز دوزخیان و بهشتیان یکسان نیستند ؛ اصحاب بهشت رستگار و پیروزند ! »
شیخ طوسی در کتاب امالی به سند صحیح از امیرالمومنین (علیه السلام) نقل کرده که پیامبر ( صل الله علیه وآله وسلم) این آیه را تلاوت کرد آنگاه فرمود : بهشتیان کسانی هستند که در اطاعت از من باشند و پس از من تسلیم فرمان علی (علیه السلام) به ولایتش اقرار نمایند . پرسیده شد اصحاب نار ( دوزخیان ) کیانند ؟ فرمود کسی که نسبت به ولایت او خشم ورزد ، نقض عهد کند و با او از در جنگ درآید . ابوالمؤید موفق به احمد از جابر روایت کرد که پیامبر ( صل الله علیه وآله وسلم) فرمود : سوگند به آنکه جانم در اختیار اوست این علی و شیعیانش در قیامت رستگارند .
35 – «وَ یوفون بالنذر و یخافون یوماً کان شره مستطیراً و یعطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیماً و اسیراً انما نطعمکم لوجه الله لا نرید منکم جزاءً و لا شکوراً .»38
« آنها به نذر خود وفا می کنند و از روزی که شر و عذابش گسترده می ترسند و غذای خود را با اینکه به آن علاقه و نیاز دارند ، به « مسکین » و « یتیم » و « اسیر » می دهند ( و می گویند : ما شما را به خاطر خدا اطعام میکنیم و از شما هیچ پاداش و سپاسی نمی خواهیم ! . »
36 – «یا ایها الذین ءامنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم فان تنازعتم فی شیء فردوده الی الله و الرسول ان کنتم تؤمنون بالله و الیوم الا خسر ذلک خیر و احسن تأویلاً .»39
ای کسانی که ایمان آورده اید ! اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید پیامبر خدا و الوالامر ( اوصیای پیامبر ) را ! و هر گاه در چیزی نزاع داشتید آن را به خدا و پیامبر باز گردانید ( و از آنها داوری بطلبید) اگر به خدا و روز رستاخیز ایمان دارید ! این ( کار ) برای شما بهتر و عاقبت و پایانش نیکوتر است.»
عیالشی روایت کرده است از حضرت باقر در تفسیر آیه شریفه در شأن علی (علیه السلام) و ائمه از فرزندان اوست ، خدا ایشان را به جای پیغمبران قرار داده است .
37 –« هوالذی انزل علیک الکتاب منه ایات محکمات هن ام الکتاب و اخر متشابهات فاما الذین فی قلوبهم زیغ فیتبعون ما تشابه منه ابتغاء الفتنه و ابتغاء تأویله و ما یعلم تأویله الا الله و الراسخون فی العلم یقولون امنا به کل من عند ربنا و ما یذکر الا اولوا الالباب .»40
« او کسی است که این کتاب ( آسمانی ) را بر تو نازل کرد که قسمتی از آن آیات « محکم ( صریح و روشن ) است ؛ که اساس این کتاب می باشد ؛ ( و هر گونه پپیچیدگی در آیات دیگر با مراجعه به اینها برطرف می شود ) » .
و قسمتی از آن « متشابه » است ( آیاتی که به خاطر بالا بودن سطح مطلب و جهات دیگر در نگاه اول احتمالات مختلفی در آن می رود ، ولی با توجه به آیات محکم ، تفسیر آنها آشکار می گردد ) اما آنها که در قلوبشان انحراف است به دنبال متشابهانند تا فتنه انگیزی کنند ( و مردم را گمراه سازند ) ؛ و تفسیر ( نادرستی ) برای آنها می طلبند در حالی که تفسیر آنها را جز خدا و راسخان در علم نمی دانند ( آنها که به دنبال فهم و درک اسرار همه آیات قرار در پرتو علم و دانش الهی ) می گویند : ما به همه آن ایمان آوردیم ؛ همه از طرف پروردگار ماست . و جز صاحبان عقل ، متذکر نمی شوند ( و این حقیقت را درک نمی کنند ) ( راسخان در علم میگویند ) : پروردگار دلهایمان را بعد از آن که ما را هدایت کردی ( از راه حق ) منحرف مگردان ! و از سوی خود رحمتی بر ما ببخش ، زیرا تو بخشنده ای ! » 41 گفته اند لا اولوا الالباب . راسخ در علم همان علی بن ابیطالب (علیه السلام)است
ثعلبی در تفسیر کبیر خود از جابر آورده که وقتی این آیه نازل شد علی (علیه السلام) گفت : ما اهل ذکر هستیم ، این معنی از سایر ائمه هدی (علیه السلام) نیز نقل شد . علامه بحرینی در غایه المرام باب 35 بیش از بیست حدیث صحیح به همین مضموم نقل کرده است. ثقه الاسلام کلینی طبق سند صحیح از اما صادق (علیه السلام) نقل کرده که فرمود : ما قومی هستیم که خداوند اطاعت ما را بر مردم واجب ساخته ما راسخان در علم هستیم و ما محسود واقع شده ایم که خداوند فرمود با اینکه به مردم به خاطر آنچه خداوند از فضل خود به آنها بخشیده حسد می ورزند .
38 - «الیوم الکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دیناً .»42
« امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم ؛ و اسلام را به عنوان آئین ( جاودان ) شما پذیرفتم »
خیب بغدادی 43 بسند خود از ابی هریره روایت کرده که گفت : هر کس روز هجدهم ذی الحجه را روزه بگیرد ثواب شصت ماه روزه را برایش می نویسد و این روز غدیر خم است که رسول خدا ( صلی الله علیه و آله) دست علی بن ابیطالب را گرفت و فرمود : آیا من ولی مؤمنین نبودم ؟ گفتند : بله یا رسول الله فرمود : هر که من مولای اویم علی مولای اوست ، پس عمربن خطاب گفت ؛ به به یابن ابیطالب به گوارایت باد ای پسر ابیطالب که مولای من و مولای هر مسلمان شدی . پس خدای تعالی این آیه ( الیوم ... ) را فرستاد .
39 - « و یقول الذین کفروا لولا انزل علیه و ایه من ربه انما انت منذرو لکل قوم هاد »44
کسانی که کافر شدند می گویند : « چرا آیه ( و معجزه ای ) از پروردگارش بر او نازل نشد ؟ تو فقط بیم دهنده ای و برای هر گروهی هدایت کننده ای است ، ( و اینها همه بهانه است نه برای جستجوی حقیقت ) » .
امام باقر علیه السلام در ذیل آیه شریفه فرمود : حضرت رسول صلی الله علیه و آله منذر است و علی علیه السلام هادی است و به خدا سوگند که هدایت کننده از میان ما برطرف نمی شود و پیوسته در میان ما هست تا روز قیامت .
40 - « اهدنا الصراط المستقیم »45
« ما را به راه راست هدایت کن » معانی الاخبار به سند حسن از حضرت امام صادق (علیه السلام) روایت کرده است . در تفسیر ( اهدنا الصراط المستقیم ) فرمود که : صراطمستقیم ، امیرالمومنین است و نشناختن او و دلیل بر این آنست که حق تعالی می فرماید : ( و انه فی ام الکتاب لدینا لعلی حکیم ) یعنی امیرالمومنین (علیه السلام) در ام الکتاب که سوره حمد است مذکور است در آیه اهدنا الصراط المستقیم و صراط مستقیم علی (علیه السلام) است که عالم است به حکم و معارف ربانی .
مدارک وتفصیل 40 آیه قرآن در شأن مناقب علی علیه السلام از دیدگاه اهل سنت درآخر فایل محرم بیت الحرم موجود است. اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم
