جلسه 14عوامل رشد بصیرت در قرآن و نهج البلاغه .. ذکر الله قابل رشد بصیرت

جلسه 14عوامل رشد بصیرت در قرآن و نهج البلاغه .. ذکر الله قابل رشد بصیرت است1401  /1445                  استاد سالک عوامل رشد بصیرت در قرآن ونهج البلاغه – پاکی واخلاص -  —1445 حوزه علمیه اصفهان مدرسه صدر بازار @nahjolbalaghehfarzad  یا https://safarzade.blog.ir

بسم الله الرحمن الرحیم

اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم

جلسه  14 رشد بصیرت - /  / ذکر   الله قابل رشد بصیرت است.

1. ذکربستن نفوذ شیطان - تا زمانى که از خدا نبریده‏ا ، وسوسه‏هاى شیطان با یاد او و توبه قابل جبران است، «مَسَّهُمْ‏ طائِفٌ‏ مِنَ‏ الشَّیْطانِ‏ تَذکر وا» ولى بریدن از خدا سبب افتادن در دام شیطان و سلطه‏ى او مى‏شود که قابل جبران نیست. کلمه‏ى «مس»، به معناى اصابت و برخورد کردن همراه با لمس کردن است. «طائِفٌ‏»، به معنى طواف کننده است، گویا وسوسه‏هاى شیطانى همچون طواف کننده‏اى پیرامون فکر و روح انسان پیوسته گردش مى‏کند تا راهى براى نفوذ بیابد.
2. پناه به خدا - شیطان‏ها براى انحراف، پیوسته در حال گشت و طوافند. «طائِفٌ‏» گاهى ممکن است علما، مربّیان و مصلحان، مورد تماس‏هاى مشکوک براى القاى خط انحرافى قرار گیرند که باید هشیار باشند و در مسیر خواسته‏هاى دشمن قرار نگیرند و به خدا پناه ببرند. إِذا مَسَّهُمْ‏ ... تَذکر وا
3. توجه به خدا - یاد خدا، به انسان بصیرت مى‏دهد و او را از وسوسه‏ها نگاه مى‏دارد. متّقى، به خدا توجّه کرده و شیطان‏شناس و آگاه است. اگناهکاران و گرفتاران شیطان، کورند و نجات یافتگان از دام‏هاى ابلیس، بینایند. اگر افراد جامعه از نظر اخلاقى، سیاسى، اقتصادى و نظامى، پاک و متّقى باشند، رفت و آمدها وتماس‏ها با شیطان صفتان کارساز نخواهد بود. «تَذکر وا، مُبْصِرُونَ‏»
4. متذکر یاد خدا یند -  مؤمنان که شیطان با آنان تماس مى‏گیرد، ولى آنها متذکر  شده ونجات مى‏یابند مؤمن در صورت تماس با شیطان، متذکر یاد خدا مى‏شود، امّا منافق که از مرحله تماس به مرحله سلطه‏پذیرى شیطان رسیده، دیگر متذکرهم نمى‏شود. «فَأَنْساهُمْ ذکر  اللَّهِ»
5. ذکر وعدم نفوز شیطان - هنگامى که شیطان‏ها به سراغ افراد باتقوا مى‏روند تا از طریق تماس، آنان را وسوسه کنند، آنان متوجه شده و اجازه نفوذ نمى‏دهند. -الأعراف : 201 إِنَّ الَّذینَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّیْطانِ تَذکر وا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ‏-  الزخرف : 13 لِتَسْتَوُوا عَلى‏ ظُهُورِهِ ثُمَّ تَذکر وا نِعْمَةَ رَبِّکُمْ إِذَا اسْتَوَیْتُمْ عَلَیْهِ وَ تَقُولُوا سُبْحانَ الَّذی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنَّا لَهُ مُقْرِنین..‏ راه پیروزی از شیطان چه چیز می شود؟ مگر ذکر  وبصیرت .
6. در ذکر الله قابل رشد بصیرت- نکاتی هست : 1- تقویت امور تقوی در وجود زندگی انسان در تمام رسته های زندگی انسان در برابر شیطان عبارت است از تقوا است.  شیطانى همچون طواف کننده‏اى پیرامون فکر اندیشه وتفکر و روح انسان پیوسته گردش مى‏کند تا راهى براى نفوذ بیابد. یا دخدا همواره پرسه شیطانی را مسدود می کند. که شیطان روح وقلب انسان را پاره می کند.
7.  2- ذکر با اخلاص - ذکربه حق طایفه انسان را که اهل اخلاصند مخلصین ومخلصین اولیاء خدا هستند که من وشما هستیم ان شاالله از شیطان دور می کند واجازه نفوز او را نخواهد داد. ذکر   قلب ودرون وبرون انسان را اصلاح می کند؛
8. ذکر خدا عامل رشد - آیا شیطان می تواند مخلصین را می توانست درشان تسلط داشته باشد که تلگراف به شاه بزند درآن زمان؛ با بصیرت ذاکر باید تسلط وطواف شیطان را مسدود کند. وباتبر رفیقانش را بکشد. ذاکر خدا عامل رشد بصیرت است .
9. فراموشى آیات الهى  - گروهى در قیامت، کور محشور مى‏شوند و این نتیجه‏ى کوردلى و فراموشى آیات الهى در دنیاست و چنین کسانى گویا کورند . 180واژه ذکر به اشکال مختلف در قرآن آمده ؛ قرآن ذکر  است، «نَزَّلْنَا الذکر » و اعراض از ذکر  و قرآن، انسان را به بدبختى مى‏کشاند.
10. بدبختى دنیا و آخرت ازآن کسی که ذکر ندارد - پیامد اعراض از ذکر  خدا، تنها به زندگانى نکبت بار در این دنیا خلاص نمى‏شود، «مَنْ أَعْرَضَ ... فَإِنَ‏ لَهُ‏ مَعِیشَةً ضَنْکاً» بلکه بدبختى آخرت را نیز به همراه دارد.
11. زندگى تنگ و سخت نباید - و هر کس از یاد من روى گرداند، پس همانا براى او زندگى تنگ و سختى خواهد بود و ما او را در قیامت نابینا محشور مى‏کنیم. امام سجاد علیه السلام پس از تلاوت آیه‏ى مَنْ‏ أَعْرَضَ‏ ... ضَنْکاً فرمودند: قسم به خداوند! همانا قبر، باغى از باغ‏هاى بهشت یا گودالى از گودال‏هاى جهنّم است. بنابراین دامنه معیشت تنگ تا برزخ نیز ادامه دارد.
12. دورى از یاد خدا نشاید- انسان‏ها در انتخاب آزادند. «مَنْ‏ أَعْرَضَ‏» فطرت انسان بر خداپرستى است، انبیا و ادیان آسمانى تنها آن را یادآورى مى‏کنند. «عَنْ‏ ذکر ی‏» دورى از یاد خدا مایه اضطراب، حیرت و حسرت است، هر چند تمکّن مالى بالا باشد. مَنْ‏ أَعْرَضَ‏ . زندگى آرام و شیرین، فقط در پرتو یاد و ذکر  خداست. «مَنْ‏ أَعْرَضَ‏ عَنْ‏ ذکری‏» معنویت در زندگى مادّى نیز نقش مهمى دارد. «وَ مَنْ‏ أَعْرَضَ‏ عَنْ‏ ذکر ی‏ فَإِنَ‏ لَهُ‏ مَعِیشَةً ضَنْکاً»
13. بصیرت و حقایق ذکر- کسى که در دنیا چشم جانش را بر روى حقایق بست، در قیامت کور محشور خواهد شد. «مَنْ‏ أَعْرَضَ‏- یَوْمَ‏ الْقِیامَةِ أَعْمى‏»
14.  بى ایمان مشقّت‏بار - بى ایمان، هم در دنیا زندگى مشقّت‏بار دارد و هم در آخرت از نعمت دیدن محروم است. «مَنْ‏ أَعْرَضَ‏- مَعِیشَةً ضَنْکاً- یَوْمَ‏ الْقِیامَةِ أَعْمى‏»
15. آثار و برکات ذکر   - قرآن براى ذکر  خدا آثار و برکاتى بیان کرده و یکى از دلایل نماز را ذکر  خدا دانسته است، «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذکری» یاد خدا تنها وسیله‏ى آرامش دل‏هاست. «أَلا بِذکر  اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» و روح آرام و نفس مطمئنّ به پرواز در مى‏آید و به حقّ مى‏رسد. «یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ. ارْجِعِی إِلى‏ رَبِّکِ» و اعراض از ذکر  خدا زندگى نکبت بارى را به همراه دارد مَنْ أَعْرَضَ عَنْهُ فَإِنَّهُ یَحْمِلُ یَوْمَ الْقِیامَةِ وِزْراً. طه : 100
16. مراد از «ذکر » - از امام رضا علیه السلام در تفسیر آیه‏ى «أَعْیُنُهُمْ‏ فِی‏ غِطاءٍ عَنْ‏ ذکر ی‏» نقل شده که به مأمون فرمود: مراد از «ذکر » در این آیه على‏بن ابى‏طالب علیهما السلام است. وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذکر ی فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمى‏ طه : 124
17. بصیرت و راه شناخت،- راه شناخت، بیشتر به وسیله‏ى چشم و گوش است. آنان چشمشان در پرده بود و گوششان قدرت شنیدن حقّ را نداشت. و حقّ را نمى‏فهمیدند، والّا ذکر  که دیدنى نیست! «أَعْیُنُهُمْ‏ فِی‏ غِطاءٍ عَنْ‏ ذکری‏» گوش از کار می افتد چشم از کار می افتد. چه چیز است ذکر   الله است که گوش وچشم  مرده را زنده نگه می دارد.؟الکهف : 101 الَّذینَ کانَتْ أَعْیُنُهُمْ فی‏ غِطاءٍ عَنْ ذکر ی وَ کانُوا لا یَسْتَطیعُونَ سَمْعا
18. فلاکت وبد بختی - آقا جانم امیر المومنین در قسمت نهم نهج البلاغه به فرزندش می فرماید: یا بنىّ‏ إن الدنیا بحر عمیق قد غرق فیه عالم کثیر فلتکن سفینتک فیها تقوى‏ اللّه‏، و جسرها الإیمان، و شراعها التوکل، و قیمها العقل، و دلیلها العلم، و سکّانها الصبر. انسان اگر از چهارچوب خدا خارج شد به فلاکت وبد بختی دچارخواهد شد.
19.  الله اکبر از میثم برسردار- قلب را زنده  و به یا خدا نگهدارید ؛ زمان ما همچو زمان حضرت میثم تماز باشد.که کلام حق  وذکر   خدا را هم برسر دار در قلب وسر زبان جاری کنیم میثم‏ تمار که به جرم طرفدارى از حضرت على علیه السلام بدستور ابن‏زیاد به دار آویخته شد و با نیزه به او حمله کردند، در لحظه شهادت تکبیر مى‏گفت و از دهانش خون مى‏آمد.
20. قلب را زنده نگه دارید به ذکر   الله و نماز و یا خدا ومراقبت داشته باشید ومجاهدت کنید وبا خود شرط و عهد کنید که از خط خارج نشوید. وفای به عهد را جزء مرام خود قرا دهید که دروفای به عهد لازم می آید که از خدا غافل نشوید. وتوجه به ذکر   الله داشته باشد وخد ارا همیشه حاضر وناظر خود بدانید که بصیرت را به همراه دارد.  
21. قلب بصیرت باطن - قلب دید ماورای چشم ظاهری که در بصیرت به باطن  امر پی می برد. وروشنگری کرده وعبرت می گیرد
22. ذکر وذاکر ومذکور. -  ذکر   از وظیفه‏هاى زبان واز مذهبهاى فکر و لیکن آن اوّلى است از یاد کرده شده و دوّمى است از یاد کننده یعنى چنین نیست که ذکر  وظیفه زبان باشد و نتواند زبان که ذکر  نکند و این در ذکر  زبانى است، و نه این که از مذهبهاى فکر فکر و اندیشه باشد و البتّه آنها باین راه روند و نتوانند که باین راه نروند و این در ذکر  و یاد بدل است بلکه اوّلى است یعنى مبدأ آن یاد کرده شده است یعنى حق تعالى که باید که توفیق این معنى بدهد و اسباب آن را از براى او مهیّا سازد و دوّمى است از یاد کننده که متصدّى و مباشر آن گردد. 3603 الذکر  لَیْسَ مِنْ مَرَاسِمِ اللِّسَانِ وَ لَا مِنْ مَنَاسِمِ الْفِکْرِ وَ لَکِنَّهُ أَوَّلٌ مِنَ الْمَذْکُورِ وَ ثَانٍ مِنَ الذَّاکِرِ (134/ 2).
23. رساله نور على نور کتابی است در ذکر  و ذاکر و مذکور به قلم آیة الله حسن زاده آملى 112- 5 مشتمل بر: مقدمه کلماتى چند حول مکانت و منزلت دعاء است در اینکه خداوند در هر چیز به کم اکتفاء کرد و حد براى آن معین فرموده است مگر در ذکر  و دعا، می فرماید إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى جَعَلَ الذکر  3087 جِلاءً 3088 لِلْقُلُوبِ تَسْمَعُ بِهِ بَعْدَ الْوَقْرَةِ 3089 وَ تُبْصِرُ بِهِ بَعْدَ الْعَشْوَةِ 3090 وَ تَنْقَادُ بِهِ بَعْدَ الْمُعَانَدَةِ وَ مَا بَرِحَ لِلَّهِ عَزَّتْ آلَاؤُهُ فِی الْبُرْهَةِ بَعْدَ الْبُرْهَةِ وَ فِی أَزْمَانِ الْفَتَرَاتِ‏ 3091 عِبَادٌ نَاجَاهُمْ‏ 3092 فِی فِکْرِهِمْ وَ کَلَّمَهُمْ فِی ذَاتِ عُقُولِهِمْ فَاسْتَصْبَحُوا 3093 بِنُورِ یَقَظَةٍ فِی الْأَبْصَارِ وَ الْأَسْمَاعِ وَ الْأَفْئِدَةِ یُذکر ونَ بِأَیَّامِ اللَّهِ وَ یُخَوِّفُونَ مَقَامَهُ بِمَنْزِلَةِ الْأَدِلَّةِ 3094
24. بجز خدا نبینیم - از درون خود بیرون خدا نگرچه گونه است که ما به زمین چسبیدیم باید که هر سه ذکر  و ذاکر و مذکور یکی شود . ما باید قوی بشویم مادی ومعنوی در درون وبیرون بجز خدا نبینیم  الذکر   عقول ذکر   هدایت کننده است عقل را عقل را که هدایت کرد لاجرم انسان را با خود می برد
25.  حکمت علماء - الذکر   جلاء البصایر ؛ جلاء وجلال ؛ نور البصر که ایمان است  وقتی وارد قلب شد غوغا می کند ؛ حکمت علماء عبادت است؛ بی خود نیست که در خطبه 222امیر المومنین که بخوانید چندین بار ..می فرمایند اندیشه واخلاق فکر را سامان وپرورش می دهد.
26. شکوفا یی عقل - شان نزول آن این است که آیات سوره نور النور : 36 فی‏ بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ یُذکر  فیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فیها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصال‏..ذکر   خدا عقل ها را شکوفا می کند
27. نشانه مردان خدا - رِجالٌ لا تُلْهیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذکر  اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إیتاءِ الزَّکاةِ یَخافُونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ فیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصار.. النور : 37
28. ذکر   مردان خدا - حتّى کارهاى حلال و مباح نباید انسان را از یاد خدا غافل کند، چه رسد به کارهاى مکروه و حرام. «لا تُلْهِیهِمْ‏ تِجارَةٌ» ارزش است. لا تُلْهِیهِمْ‏ تِجارَةٌ ... عَنْ‏ ذکر  اللَّهِ‏ وَ ... (مردان خدا براى زندگى دنیوى تلاش مى‏کنند، ولى از آخرت غافل نیستند.)
29. بهجت قلب و فرح - حضرت امام در باره آداب قلبیه صلاه  می فرمایند : از آداب‏ قلبیّه‏ نماز و سایر عبادات، که موجب نتایج نیکویى است، بلکه باعث فتح بعضى از ابواب و کشف بعضى از اسرار عبادات است، آن است که سالک جدّیت کند که عبادت را از روى نشاط و بهجت قلب و فرح و انبساط خاطر بجا آورد و از کسالت و ادبار نفس در وقت عبادت احتراز شدید کند.
30. روشن بخش  دل انسآن - یاد خدای سبحانه تغالی روشن بخش  دل انسآن است.قلب روشن وآگاه بازدهی بصیرتی بسیار بلایی دارد با ذکر باطن انسان هم رشن می شود. خداوند بماگوش داده ولی شنوایی ندارد سنگین است.قدرت اللهی را در جهان هستی نمی بیند  18 صُمٌّ بُکْمٌ عُمْیٌ فَهُمْ لا یَرْجِعُون .باذکر  خدا انسان بصیرت پیدا می کند دلش روشن می شود چشم وگوش او می بیند و می شنود.‏
31. فرمانرویی شیطان ذلیل شد- برجسم و قلب روح انسان غلبه می کند اول در دورون انسان تخم قلب ریزی می کند وپخش می کند؛ می گوید بیا پای ذکر  و یاد خدا تابلو قرار بده ولی چون فرعون ونمرود مقابل خدا ذلیل شدند وموسی فرمودند: «قَالَ عَسىَ رَبىِ‏ أَن یَهْدِیَنىِ سَوَاءَ السَّبِیل» (قصص/ 22) گفت امید است که پروردگار من مرا به راه راست هدایت کند وگفت در کنار رود نیل «قَالَ کلَاَّ إِنَّ مَعِىَ رَبىِ‏ سَیهْدِینِ» (شعرا/ 62) گفت: خدا با من است. پشت سر من لشگر، جلوى من آب اما خدا با من است. رسید
32. ‏ آثار وبرکات اهل ذکر  خدا درقرآن _ آثار و برکاتى بیان کرده و یکى از دلایل نماز را ذکر  خدا دانسته است، «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذکر ی» یاد خدا تنها وسیله‏ى آرامش دل‏هاست. «أَلا بِذکر  اللَّهِ‏ تَطْمَئِنُ‏ الْقُلُوبُ‏» و روح آرام و نفس مطمئنّ به پرواز در مى‏آید و به حقّ مى‏رسد. «یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ. ارْجِعِی إِلى‏ رَبِّکِ» و اعراض از ذکر  خدا زندگى نکبت بارى را به همراه دارد «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذکر ی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکاً» و الإسراء : 72 وَ مَنْ کانَ فی‏ هذِهِ أَعْمى‏ فَهُوَ فِی الْآخِرَةِ أَعْمى‏ وَ أَضَلُّ سَبیلا- الرعد : 28 الَّذینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذکر  اللَّهِ أَلا بِذکر  اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب
33.  خواص امت اهل عمل مهم است - رسول اکرم  صلى الله علیه و آله در ضمن گفتارى فرمود: «اگر عالمان دین و زمامداران، فاسد شدند، مردم نیز فاسد مى‏شوند.»وبه  اهل خواص  اشاره کرده  که چه کسانی هستند «عوام امت من اصلاح نمى‏شوند مگر با اصلاح خواص امت من!» خواصی اهل ذکر  هستند. «خواص‏ امتى‏ اربعة: الملوک و العلماء و العباد و التجار» خواص امت من چهار دسته‏اند: 1- زمامداران. 2- دانشمندان. 3- عابدان. 4- تاجران.
34. خواصی که اهل ذکر  هستند -توجه می کنند دنیا را تبدیل می کنند و به آخرت توجه می کنند با دلخون ایام حیاه روزگار طی میکنند در24 ساعت خود را در محضر خدا می بیند اگر چنین شد تخلف از امرمولا نمی کنند 
35. ذاکر و مزکوراهل عمل- شهید بهشتی فرمودند - درجهان اقتصاد داریم اما اقتصاد اسلام سر آمده تمام اقتصاد های دنیا  چرا به اقتصاد اسلام عمل نمی کنند.چون اهل عمل نیسنتد.
36. اهل ذکر  قبل از اینکه اعلام کنند خود عمل می کنند. خضرت آیت الله مشکینی گفت چون خودم عمل نکرده بودم چطور برای شما بگویم .. - پیش گام بودن، امام على (علیه سلام ) در نهج البلاغه مى‏فرماید دستورى ندادم جز اینکه قبل از شما خودم‏ عمل‏ کردم و شما را از کارى بازنداشتم جز اینکه اول خودم آن کار را نکردم.!؟
37. بزرکتر از معروف منکر است حضرت امام حسین در معروف بود و دربرابرمنکر یزید پزیر نبود. منکر، حکومت یزید است که امام حسین‏ علیه السلام براى نهى از آن به کربلا مى‏رود وشهید مى‏شود، مى‏فرماید: هدف من از این حرکت و قیام، امر به معروف و نهى از منکر است، امّا گاهى منکر در این حدّ نیست، بلکه گناهى است که باید میان خطر ومفسده‏ى گناه و از دست‏دادن مال وجان وآبرو مقایسه و با توجّه به اهمیّت و اولویّت عمل کرد.
38. . اخلاص چهل روز سرچشمه زهد است و بصیرت‏ در دردها و درمان ها و حکمت درونی است. قال الباقر (علیه السلام): مَا أَجْمَلَ عَبْدٌ ذکر  اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَرْبَعِینَ یَوْماً إِلا زَهَّدَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الدُّنْیَا وَ بَصَّرَهُ دَاءَهَا وَ دَوَاءَهَا فَأَثْبَتَ الْحِکْمَةَ فِی قَلْبِهِ وَ أَنْطَقَ بِهَا لِسَانَهُ‏ کافی، ج 2، ص 16.
39. اهل دکر چیز هایی را می بینند که کسی نمی بیند مرحوم بهاالدینی  در جواب سوال کننده که حاجتم  برآورده نمی شود ؛ فرمودند چرا نمازت را درست نمی خوانی نمازت را درست کن تا حاجتت برآورده شود این است چشم اهل بصیرت واهل ذکر  ودوستی اهل البیت .. در هفت موضع به داد شما می رسد .نزد خداوند باری تعالی  وقت مردن ودر قبر وروز قیامت ونزد حوض کوثر و نزد میزان ونزد صراط . قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام إِنَّ حُبَّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ لَیُنْتَفَعُ بِهِ فِی سَبْعِ‏ مَوَاطِنَ عِنْدَ اللَّهِ وَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ عِنْدَ الْقَبْرِ وَ یَوْمَ الْحَشْرِ وَ عِنْدَ الْحَوْضِ وَ عِنْدَ الْمِیزَانِ و عِنْدَ الصِّرَاط
40. اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم ؛.   @nahjolbalaghehfarzad  یا https://safarzade.blog.ir